Słowa kluczowe
osoby starsze
pielęgniarka
promocja zdrowia
jakość życia
Abstrakt
ROLA PIELĘGNIARKI W ZWIĘKSZANIU KOMPETENCJI ZDROWOTNYCH U OSÓB STARSZYCH
Wprowadzenie. Poziom kompetencji zdrowotnych mówi o tym jak człowiek funkcjonuje w ramach systemu opieki zdrowotnej, jak dobrze rozumie zalecenia związane z ochroną zdrowia, oraz jak dba o własne zdrowie. Jednocześnie może być wskaźnikiem tego, jaki będzie stan zdrowia człowieka w przyszłości. W niniejszym badaniu podjęto próbę ustalenia jaka jest rola pielęgniarki w poprawie kompetencji zdrowotnych u osób starszych.
Materiał i metoda. Badanie miało charakter ilościowy, użyto metody opisowej. Dane zostały zgromadzone za pomocą techniki ankietowej. Jako narzędzie pomiarowe zastosowano ankietę sporządzoną na podstawie przeglądu literatury naukowej, zarówno obcej, jak i krajowej. Użyto doboru celowego nielosowego, do którego zaliczono 148 osób będących w wieku 65 lat lub powyżej, które mieszkają w różnych środowiskach i nie cierpią na demencję. Otrzymano 140 poprawnie wypełnionych ankiet, co stanowi 94% całości.
Wyniki. Osoby starsze biorące udział w badaniu osiągnęły ograniczony poziom kompetencji zdrowotnych w obszarach ogólnych kompetencji zdrowotnych (AV=27.0), ochrony zdrowia (AV=26.2), zapobiegania chorobom (AV=28.8) i promocji zdrowia (AV=26.6). W obszarze doradztwa ze strony pielęgniarek osiągnięto wystarczający poziom kompetencji zdrowotnych (AV=34.6).
Wnioski. Kompetencje zdrowotne są jednym z czynników, które w znaczący sposób wpływają na jakość życia osób starszych. Ustalono, że osoby które brały udział w badaniu mają ograniczony poziom kompetencji zdrowotnych. Pielęgniarki mogą znacznie przyczynić się do wzrostu tych kompetencji u osób starszych poprzez edukację zdrowotną i promocję zdrowia. W przyszłości rola pielęgniarek w zakresie promocji zdrowia stanie się bardziej widoczna, zwłaszcza poprzez ich pracę w referencyjnych ośrodkach klinicznych do spraw promocji zdrowia.
Bibliografia
1. Chin J, Madison A, Gao X, et al. Cognition and Health Literacy in Older Adults’ Recall of Self-Care Information. The Gerontologist. 2015. Doi:10.1093/geront/gnv091. Available at: http://gerontologist.oxfordjournals.org/content/early/2015/07/18/geront.gnv091.full [10. 02. 2016]
2. Nutbeam D. Health literacy as a public goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promot Int. 2000; 15 (3): 259-267. 10.1093/heapro/15.3.259.
3. Sorensen K, Van der Broucke S, Fullam J, et al. Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health. 2012; (12): 80-92. Doi: 10.1186/1471-2458-12-80.
4. Liechty JM. Health literacy: critical opportunities for social work leadership in health care and research. Health and social work. 2011; 36(2): pp. 99–107. Doi: 10.1093/hsw/36.2.99.
5. Paasche-Orlow MK, Parker RM, Gazmararian JA, et al. The prevalence of limited health literacy. J Gen Intern Med. 2005; 20: 175-84. Doi: 10.1111/j.1525-1497.2005.40245.x
6. Sorensen K, Van der Broucke S, Pelikan JM, et al. Measuring health literacy in populations: illuminating the design and development process of the European Health Literacy Survey Questionnaire (HLS-EU-Q). BMC Public Health. 2013; (13): 948-957. Doi: 10.1186/1471-2458-13-948
7. Toci E, Burazeri G, Jerliu N, et al. Health literacy, self-percieved health and selfreported chronuc morbidity among older people in Kosovo. Health Promotion International. 2015. 2015; 30(3): 667-674. Doi: 10.1093/heapro/dau009
8. Boyle PA, Yu L, Wilson RS, et al. Cognitive decline impairs financial and health literacy among community-based older persons without dementia. Psychol Aging 2013. 2013; 28(3): 614–624. Doi: 10.1037/a0033103
9. Baker DW, Wolf MS, Feinglass J, Thompson AT. Health Literacy, Cognitive Abilities, and Mortality Among Elderly Persons. Journal of General Internal Medicine. 2006. 2006; 23(6):723–726. Doi: 10.1007/s11606-008-0566-4
10. Bennett JS, Boyle PA, James BD, Bennett DA. Correlates of health and financial literacy in older adults without dementia. BMC Geriatrics. 2012; 12(30). Doi: 10.1186/1471-2318-12-30 Available at: http://www.biomedcentral.com/1471-2318/12/30 [1. 8. 2014].
11. Wolf MS, Curtis LM, Wilson EAH, et al. Literacy, Cognitive Function, and Health: Results of the LitCog Study. Journal of General Internal Medicine. 2012; 27(10): 1300–1307. Doi: 10.1007/s11606-012-2079-4
12. Baker DW. The meaning and the measure of health literacy. Journal of General Internal Medicine. 2006; 21(8):878-83. Doi: 10.1111/j.1525-1497.2006.00540.x
13. DeWalt DA, Berkman ND, Sheridan S, et al. Literacy and Health Outcomes. Journal of General Internal Medicine. 2004; 19(12):. 1228-1239.
14. Štemberegr Kolnik T, Babnik K. Oblikovanje instrumenta zdravstvene pismenosti za slovensko populacijo: rezultati pilotske raziskave. [In:] Železnik, D., et al., eds. Inovativnost v koraku s časom in primeri dobrih praks: zbornik predavanj z recenzijo. Slovenj Gradec: Visoka šola za zdravstvene vede; 2012.p.248-255.
15. Jeppesen KM, Coyle JD, Miser WF. Screening questions to predict limited health literacy: a cross-sectional study of patients with diabetes mellitus. Annals of family medicine. 2009; 7(1): 24-31. Doi: 10.1370/afm.919
16. Cavanaugh KL. Health literacy in diabetes care: explanation, evidence and equipment. Diabetes Management. 2011; 1(2): 191–199. Doi: 10.2217/dmt.11.5
17. Xu WH, Rothman RL, Li R, et al. Improved self-management skills in Chinese diabetes patients through a comprehensive health literacy strategy: study protocol of a cluster randomized controlled trial. Trials. 2014; (15): 498-507. Doi: 10.1186/1745-6215-15-498
18. Špendal S. Recognizing individual needs of the elderly with disabilities in occupational activity centers for inclusion in more appropriate programs in old age. [In:] Ovsenik, M. & Ovsenik, R. eds. Quo vadis ageing?. Maribor: Alma Mater Europaea – Evropski center; 2015.p. 121-137.
19. Verbič D, Zupančič V. Vloga zdravstvenih delavcev pri vzgoji za kakovostno staranje. [In:] Babnik, K, Kocbek, M, eds. Raziskovanje študentovzdavstvenih vedin evropsko leto aktivnega staranja ter medgeneracijske solidarnosti: zbornik prispevkov. 4. študentska konferenca s področja zdravstvenih ved, Izola, 25. maj 2012. Založba univerze na Primorskem Koper; 2012.p.189-196.
20. Sorensen K, Schuh B, Stapleton G, Schroder-Back P. Exploring the ethical scope of health literacy - a critical literature review. Albanian medical journal. 2013; (2): 71-83.
21. Štemberger Kolnik T, Babnik K. Modeli zdravstvene pismenosti: razumevanje individualnih dejavnikov zdravja in z zdravjem povezanega vedenja. [In:] Železnik D, et al., eds. Sedanjost in prihodnost zdravstvenih ved v času globalnih sprememb: zbornik predavanj z recenzijo. Znanstvena konferenca z mednarodno udeležbo s področja zdravstvenih ved, 17. September 2013. Laško. Visoka šola za zdravstvene vede. Slovenj Gradec; 2013.p.99-107.
22. Zavod Viva. Projekt Govori jezik zdravja za dvig zdravstvene pismenosti v Sloveniji. Ljubljana; 2013.
23. Hozjan D, Babnik K, Štemberger Kolnik T. Zdravstvena pismenost in zaznana kompetentnost na področju zdravja med študenti zdravstvene nege. [In:] Štemberger Kolnik, T., et al., eds. Zdravstvena nega v javnem zdravju: zbornik prispevkov z recenzijo. Druga znanstvena konferenca z mednarodno udeležbo, Izola, 31. januar 2014. Univerza na Primorskem. Koper; 2014.p.179-186.
24. Hozjan D, Babnik K, Štemberger Kolnik T, Kerkorč M. Povezanost individualnih demografskih značilnosti in zdravstvene pismenosti z zdravim življenjskim slogom. [In:] Hozjan, D. ed. Izobraževanje za 21. stoletje - ustvarjalnost v vzgoji in izobraževanju. Univerzitetna založba Annales. Koper; 2014.p.505-517.
25. Zbornica zdravstvene in babiške nege Slovenije–Zveza strokovnih društev medicinskih sester, babic in zdravstvenih tehnikov Slovenije. Kodeks etike v zdravstveni negi in oskrbi Slovenije. Ljubljana; 2014.
26. Sorensen K, Pelikan JM, Rothlin F, et al. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). European Journal of Public Health. 2015; 25(6): 1053-1058. Doi:10.1093/eurpub/ckv043
27. Van Servellen G. Communication skills for the health care profesionals: concepts, practice and evidence. 2nd edition. Jones and Barlett. Sudbury; 2009.p.203.
28. Štemberger Kolnik T. Opolnomočenje pacienta s kronično boleznijo. In: Kvas, A. ed. Zdravstvena vzgoja - moč medicinskih sester: zbornik prispevkov z recenzijo. Društvo medicinskih sester, babic in zdravstvenih tehnikov. Ljubljana; 2011. p.119-127.
29. Babnik K, Bratuž A, Štemberger Kolnik T. Zdravstvena pismenost: stanje koncepta in nadaljnji razvoj z vključevanjem zdravstvene nege. Obzornik zdravstvene nege 2013; 47(1): 62-73.
30. Rothman RL, DeWalt DA, Malone R, et al. Influence of patient literacy on the effectiveness of a primary care-based diabetes disease management program. JAMA. 2004; 292(14):1711-1716. Doi: 10.1001/jama.292.14.1711
31. Kvas A. Medicinske sestre na področju promocije zdravja in zdravstvene vzgoje: kje smo, kam gremo? In: Kvas, A. ed. Zdravstvena vzgoja - moč medicinskih sester : zbornik prispevkov z recenzijo. Društvo medicinskih sester, babic in zdravstvenih tehnikov. Ljubljana; 2011.p.37-47.
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Prawa autorskie (c) 2017 Autorzy