Związek czynnika psychologicznego w ujęciu holistycznym z zadowolenia z życia w podeszłym wieku – metody propensity score
DOI:
https://doi.org/10.1515/pielxxiw-2017-0015Słowa kluczowe:
człowiek w podeszłym wieku, emocje, kontakty społeczne, samotność, funkcje poznawcze, metoda propensity score matchingAbstrakt
ZWIĄZEK CZYNNIKA PSYCHOLOGICZNEGO W UJĘCIU HOLISTYCZNYM Z ZADOWOLENIA Z ŻYCIA W PODESZŁYM WIEKU – METODY PROPENSITY SCORE
Wprowadzenie. Holizm nie był tematem zbyt wielu badań w zakresie zdrowia i gerontologii społecznej. Starszy człowiek jest całością, dlatego potrzebuje holistycznego leczenia.Oznacza to, że bierzemy pod uwagę jego potrzeby bio-psycho-społeczne a także duchowe. Celem tego badania jest określenie związku czynnika psychologicznego w ujęciu holistycznym z zadowolenia z życia w podeszłym wieku.
Materiał i metody. Przeprowadzono badanie kwestionariuszowe oraz analizę ilościową wyników badań. Losowa próba badawcza została wybrana ze zbioru statystycznego. Ankieta obejmowała 1064 osoby w podeszłym wieku ze Słowenii (mających 65 lat lub więcej) z dziesięciu regionów statystycznych; brani pod uwagę respondenci mieszkają w środowisku domowym (n=532) lub instytucjonalnym (n=532). Realizacja próby badawczej wyniosła 61,6% (656 poprawnych ankiet). Według danych demograficznych, udział w badaniu wzięło 470 (71,6%) kobiet i 186 (28,4%) mężczyzn. Średnia wieku wyniosła 78,2 lata. Wyniki były analizowane z użyciem programu R MICE. Do analizy związków przyczynowych oraz warunkowych użyto zaawansowanych metod statystycznych, takich jak metoda propensity score.
Wyniki. Uzyskane wyniki sugerują naukowy wkład w zarządzanie jakością życia osób starszych oraz w ich jakość życia. Na podstawie obliczeń statystycznych można potwierdzić hipotezę mówiącą, że czynnik psychologiczny w ujęciu holistycznym (R2=0,21) odnosi się do zadowolenia z życia. Udowodniliśmy, iż następujące wskaźniki: kontakty społeczne (R2=0,176), pozytywne emocje (R2=0,366), samotność (R2=0,151) i zdolności poznawcze (R2=0,162) analizowane w obrębie psychologicznego czynnika w ujęciu holistycznym mają wpływ na zadowolenie z życia.
Dyskusja i wnioski. Badanie potwierdziło, że jeśli chodzi o czynnik społeczny, wskaźnikiem najbardziej związanym z zadowoleniem z życia jest wskaźnik emocjonalny, poprzedzony wskaźnikiem kontaktów społecznych, zdolności poznawczych i na końcu wskaźnikiem samotności. W leczeniu holistycznym osób starszych, w którym czynnik psychologiczny jest jednym z czterech czynników, zarówno zmiany strukturalne jak i te w samym procesie są konieczne do osiągnięcia lepszych rezultatów, w tym przypadku, wyższego poziomu zadowolenia z życia w podeszłym wieku.
Bibliografia
1. Martinson M, Berridge C. Successful Aging and Its Discontents: A Systematic Review of the Social Gerontology Literature. Gerontologist. 2015;55(1): 58-69. doi: 10.1093/geront/gnu037.
2. Skela Savič B, Zurc J, Hvalič Touzery S. Staranje populacije, potrebe starostnikov in nekateri izzivi za zdravstveno nego. Obzornik zdravstvene nege. 2010; 44(2): 89-100.
3. McEvoy L, Duffy A. Holistic practice – A concept analysis. Nurse Education in Practice. 2008; 8(6): 412-419. doi: 10.1016/j.nepr.2008.02.002.
4. Hajdinjak G, Meglič R. Sodobna zdravstvena nega. Ljubljana: Univerza v Ljubljani, Visoka šola za zdravstvo; 2012.
5. Helvie CO. Healthy Holistic Aging. United States of America: Syren Book Company, Minneapolis; 2007.
6. Gavrilov LA, Gavrilova NS. Reliability Theory of Aging and Longevity. [in:] Masoro EJ, Austad SN, eds. Handbook of the Biology of Aging. USA: Elsevier Academic Press; 2006, p. 3-42.
7. Mandič S. Kakovost življenja: med novimi blaginjskimi koncepti in družbenimi izzivi. Družboslovne razprave, XXI. 2005; (48): 111-131.
8. Pinquat M, Sörensen S. Influences of socioeconomic status, social network, and competence on subjective well-being in later life: a meta-analysis. Psychology and Aging. 2000; 15(2): 187-224. doi: http://dx.doi.org/10.1037/0882-7974.15.2.187.
9. Price B. Approaches to counter loneliness and social isolation. Nursing Older People. 2015; 27(7): 31-39. doi: http://dx.doi.org/10.7748/nop.27.7.31.e722.
10. Hlebec V. Socialna opora starostnikov v perspektivi spolov. Teorija in praksa. 2004; 41(5-6): 992-1007.
11. Filipović M, Kogovšek T, Hlebec V. Starostniki in njihova vpetost v sosedska omrežja. Družboslovne razprave, XXI. 2005; 49(50): 205-221.
12. Čustvo. Available at: https://sl.wikipedia.org/wiki/Čustvo [accessed: 20. 06. 2017].
13. Stegmüller N, Bakračevič Vukman K. Zadovoljstvo z življenjem v povezavi s pozitivnim in negativnim čustovanjem v srednji in pozni odraslosti. Raziskava na slovenskem vzorcu odraslih. Antropos. 2012; 1-2 (225-226): 31-54.
14. Musek J. Psihologija življenja. Ljubljana: Inštitut za psihologijo osebnosti; 2010.
15. Diener E. Subjective Well-Being: The Science of Happiness and a Proposal for a National Index. American Psychologist. 2000; 55(1): 34-43. doi: http://dx.doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.34.
16. Zabukovec M. Kaj materialnega pogrešajo? [in:] Ramovš J, ed. Staranje v Sloveniji. Ljubljana: Inštitut Antona Trstenjaka za gerontologijo in medgeneracijsko sožitje; 2013, p. 179-188.
17. Kristančič A. Nova podoba staranja – siva revolucija. Ljubljana: AA Inserco; 2005.
18. Borg C, Halberg IR, Blomqvist K. Life satisfaction among older people (65+) with reduced self-care capacity: the relationship to social, health and financial aspects. Journal of Clinical Nursing. 2006; 15(5): 607-618. doi: 10.1111/j.1365-2702.2006.01375.x.
19. Graham J. The high Price of Loneliness; 2012. Available at: http://newoldage.blogs.nytimes.com/2012/06/18/the-high-price-of-loneliness/?_r=0
20. Maček B, Skela Savič B, Zurc J. Dejavniki socialne integracije starostnika v domačem okolju. Obzornik zdravstvene nege. 2011; 45(3): 181-187.
21. Znika M, Telebuh M, Županić M, et al. Kvaliteta života svakodnevne životne potrebe starijih ljudi u urbanoj sredini. [in:] Filej B, ed. 4. Mednarodna znanstvena konferenca: Za človeka gre: družba in znanost v celostni skrbi za človeka, Maribor 11.-12. marec. Maribor: Alma Mater Europaea – ECM; 2016, p. 299.
22. Alpass FM, Neville S. Loneliness, health and depression in older males. Aging & Mental Health. 2003; 7(3): 212-216. doi: 10.1080/1360786031000101193.
23. Josić I, Pluzarić J, Ilakovac V, Barać I. Usamljenost osoba treće životne dobi s obzirom na stanovanje. [in:] Železnik D, Železnik U, Gmajner S, eds. 4. znanstvena konferenca z mednarodno udeležbo s področja zdravstveni ved: Pomen kompetentne obravnave uporabnikov zdravstveni in socialnih storitev v času krize, Laško 9. september 2014. Slovenj Gradec: Visoka šola za zdravstvene vede; 2014, p. 113-120.
24. Frey R, Mata R, Hertwig R. The role of cognitive abilities in decisions from experience: Age differences emerge as a function of choice set size. Cognition. 2015; 142: 60-80 doi: 10.1016/j.cognition.2015.05.004.
25. Zupančič M. Spoznavni razvoj in vsakdanja kompetentnost v pozni odraslosti. [in:] Marjanovič Umek L, Zupančič M, eds. Razvojna psihologija. Ljubljana: Znanstvenoraziskovalni inštitut Filozofske fakultete, 2004, p. 774-805.
26. Lavrač V, Srakar A. Kognitivne sposobnosti starejših. [in:] Majcen B, ed. Značilnosti starejšega prebivalstva v Sloveniji – prvi rezultati raziskave SHARE. Ljubljana: Inštitut za ekonomska raziskovanja; 2015, p. 37-49.
27. Nay R, Garratt S, Fetherstonhaugh D. Older People: issues and innovations in care (4 th Edition). Sydney: Churchill Livingstone: Elsevier Australia; 2014.
28. Pečjak V. Psihologija staranja. Bled: samozaložba; 2007.
29. Koščak Tivadar,B. Spomin v starosti in povezava s telesno dejavnostjo. [in:] Kregar Velikonja N, ed. Mednarodna znanstvena konferenca: Celostna obravnava pacienta: starostnik v zdravstvenem in socialnem varstvu, Novo mesto 12. november 2015. Novo mesto: Fakulteta za zdravstvene vede; 2015, p. 37
30. Rodica B. Raziskovalno delo v zdravstveni negi (učno gradivo). Novo mesto: Visoka šola za zdravstvo; 2012.
31. Diener E, Emmons RA, Lassen RJ, Griffin S. The Satisfaction With Life Scale. Journal of Personality Assessment. 1985; 49(1): 71-75.
32. Diener E, Biswas-Diener R. Scale for Positive and Negative Eperience (SPANE), 2009. Available at: https://internal.psychology.illinois.edu/~ediener/Documents/Scale%20of%20Positive%20and%20Negative%20Experience.pdf
33. Koistinen POI, Elo S, Ahlroth M, et al. OLDWELLACTIVE – A self-rated wellness profile for the assessment of wellbeing and wellness activity in older people. European Geriatric Medicine. 2013; 4(2): 82-85. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.eurger.2012.09.007.
34. Rubin DB. Matched sampling for Causal Effects. New York: Cambridge University Press; 2006.
35. Rosenbaum PR, Rubin DB. The Central Role of the Propensity Score in Observational studies for Causal effects. Biometrika. 1983; 70(1): 41-55.
36. Chapin F. Experimental Designs in Sociological Research. New York: Harper; 1947.
37. Greenwood E. Experimental sociology, a study in method. New York: King’s Crown Press, 1945.
38. Ramovš J. Za kakovostno staranje in lepše sožitje med generacijami. Ljubljana: Inštitut Antona Trstenjaka; 2009.
39. Grün A. Živimo zdaj! O sreči staranja. Ljubljana: Mladinska knjiga; 2012.
40. Plužarić J. Samopoštovanje in kvaliteta života starijih osoba. (Završni rad). Sveučilište Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku, Medicinski fakultet, Osijek; 2012.
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Autorzy
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
