Słowa kluczowe
zachowania zdrowotne
akceptacja choroby
wsparcie
poczucie własnej skuteczności
Abstrakt
ROLA ZASOBÓW PSYCHOSPOŁECZNYCH ORAZ AKCEPTACJI CHOROBY W ZACHOWANIU ZDROWIA W ASTMIE
Wstęp. Astma to choroba przewlekła. Zachowania antyzdrowotne chorych, jak: narażanie się na alergeny i stres, palenie tytoniu, niesystematyczne zażywanie leków, brak aktywności fizycznej, wpływają na zaostrzenia choroby. W walce z chorobą, pomocne mogą być zasoby psychospołeczne, m.in. poczucie własnej skuteczności, wsparcie społeczne oraz akceptacja choroby.
Cel pracy. Poznanie zachowań zdrowotnych pacjentów z astmą, wskazanie zasobów psychospołecznych i poziomu akceptacji choroby oraz zależności między tymi zmiennymi.
Materiał i metodyka. Badaniem objęto 100 osób chorujących na astmę. Wykorzystano autorski kwestionariusz ankiety oraz dwa narzędzia wystandaryzowane: Skalę Akceptacji Choroby i Skalę Uogólnionej Własnej Skuteczności. Do opracowania analizy statystycznej wykorzystano test chi-kwadrat, a za poziom istotności przyjęto p<0,05.
Wyniki. Akceptacja choroby wśród 43% badanych pacjentów z astmą była na poziomie średnim, a poczucie własnej skuteczności na przeciętnym wśród 52%. Niemalże wszyscy badani (91%) otrzymywali wsparcie od najbliższych. Prawie wszyscy deklarowali uprawianie sportu. Większość respondentów niesystematycznie przyjmowała leki i była narażona na stres oraz ponad połowa na alergeny. Im poczucie własnej skuteczności badanych było wyższe, tym istotnie częściej uprawiali sport. Wyższy poziom poczucia własnej skuteczności i akceptacji choroby miał istotny wpływ na mniejszą liczbę zaostrzeń choroby. Wyższy poziom udzielanego badanym wsparcia, znamiennie częściej wpływał na poziom akceptacji choroby.
Wnioski. Ankietowani wykazywali pozytywne i negatywne zachowania zdrowotne. Poczucie własnej skuteczności było ważnym predyktorem/wyznacznikiem tylko aktywności fizycznej. Wsparcie badanych miało istotny wpływ na poziom akceptacji choroby.
Bibliografia
1. Niżankowska-Mogilnicka E, Bochenek G, Gajewski P. Astma. [w:] Szczeklik A, Gajewski P, red. Choroby wewnętrzne. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna; 2010, s. 358-369.
2. Sveum R, Bergstrom J, Brottman G, et al. Diagnosis and Management of Asthma. ICSI 2012; 10: 1-86.
3. Nathan RA, Sorkness CA, Kosinski M, et al. Development of the asthma control test: A survey for assessing asthma control. J Allergy Clin Immun 2004; 113 (1): 59-65.
4. Kurowska K, Kuźba M. Wsparcie a radzenie sobie w chorobie przewlekłej na przykładzie nadciśnienia tętniczego. Nadcisn Tętn. 2011; 15(3): 177-183.
5. Filanowicz M, Cegła B, Szynkiewicz E, Dowbór-Dzwonka A. Akceptacja choroby jako predyktor zachowań zdrowotnych pacjentów chorych na astmę atopową. Probl Pielęg. 2013; 21 (1): 13-20.
6. Chodkiewicz J. Problem akceptacji choroby u osób uzależnionych od alkoholu. Znaczenie zasobów osobistych. Acta Univer Lodz. Folia Psychol. 2004; 8: 123-133.
7. Juczyński Z. Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa 2001.
8. Kupryś-Lipińska I, Kuna P. Zmiany najnowszych Wytycznych Leczenia i Prewencji Astmy – GINA 2014. Na co powinniśmy zwrócić uwagę? Pneumonol Alergol Pol. 2014; 82: 393-401.
9. Małolepszy J, Dębowski T. Zaostrzenia astmy u dorosłych. Alerg Astma Immun. 2006; 11 (2): 67-75.
10. Lewandowska K, Specjalski K, Jassem E, Słomiński MJ. Styl radzenia sobie ze stresem a funkcjonowanie emocjonalne u chorych na astmę. Pneumonol Alergol Pol. 2009; 77 (1): 31-36.
11. Bilińska MM, Sitek EJ. Jakość życia i akceptacja choroby w miastenii. Post Psychiatr Neurol. 2007; 16: 139-143.
12. Basińska MA, Zalewska-Rydzkowska D, Wolańska P, Junik R. Dyspozycyjny optymizm a akceptacja choroby w grupie osób z chorobą Gravesa-Basedowa. Endokrynol Pol. 2008; 59: 23-29.
13. Basińska MA, Woźniewicz A. Inteligencja emocjonalna chorych na łuszczycę jako wyznacznik akceptacji choroby. Przegl Dermatol. 2012; 99: 202-209.
14. Ziętkowski Z, Skiepko R, Skiepko U. i wsp. Ocena poziomu i rodzaju aktywności fizycznej pacjentów z astmą. Alergoprofil 2013; 9 (2): 26-31.
15. Ziętkowski Z, Olędzki B, Ziętkowska E, Bodzenta-Łukaszyk A. Czy wysiłek fizyczny może korzystnie wpływać na przebieg astmy. Alerg Astma Immun. 2012; 17 (4): 162-164.
16. Schwarzer R, Fuchs R. Self-efficacy and Health Behaviours [w:] Conner M., Norman red. Predicting Health Behaviour, Open University Press, Buckingham-Philadelphia 1996, s. 163-196.
17. Żuralska R, Mziray M, Muczyn A, i wsp. Ocena związku między zachowaniami zdrowotnymi a poczuciem własnej skuteczności u pensjonariuszy Domu Pomocy Społecznej w Gdańsku. Probl Pielęg. 2012; 20 (2): 247-251.
18. Rusin-Pawełek E, Uchmanowicz I, Jankowska-Polańska B i wsp. Akceptacja choroby pacjentów chorych na astmę oskrzelową a kontrola astmy oskrzelowej. Alergol Info. 2012; 7 (3-4): 61-67.
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Prawa autorskie (c) 2016 Autorzy