Rozumienie choroby przez pacjenta Model tworzenia znaczenia
Słowa kluczowe:
rozumienie choroby, sens życia, kryzys emocjonalny, tworzenie znaczenia chorobyAbstrakt
ROZUMIENIE CHOROBY PRZEZ PACJENTA MODEL TWORZENIA ZNACZENIA
Cel pracy. Artykuł ma charakter poglądowy. Jego celem jest ukazanie roli, jaką w adaptacji pacjenta do poważnej choroby odgrywa sposób jej rozumienia powiązany z pragnieniami, przekonaniami i celami życiowymi. W artykule przedstawiono koncepcję stresu Crystal Park i Susan Folkman, nazwaną modelem tworzenia znaczenia (meaning-making model). Jest ona uzupełnieniem transakcyjnej teorii stresu Richarda Lazarusa i Susan Folkman.
Wprowadzenie. Model tworzenia znaczenia ma zastosowanie do opisu adaptacji pacjenta w przypadku chorób poważnie wpływających na życie. Choroba i jej leczenie może być dla pacjenta źródłem stresu i kryzysu emocjonalnego. Transakcyjna teoria stresu i radzenia sobie pozwala na wyjaśnienie kryzysu emocjonalnego, jeśli uwzględnia wymiar rozumienia choroby przez pacjenta. Omawiany model zakłada dwa poziomy rozumienia, nazwane: rozumieniem sytuacyjnym i rozumieniem uogólnionym (sens życia). Źródłem stresu i kryzysu emocjonalnego pacjenta jest konflikt pomiędzy wspomnianymi rodzajami rozumienia. W artykule omówiono sposoby radzenia sobie pacjenta skoncentrowane na tworzeniu znaczenia oraz postaci zmian w obszarze rozumienia choroby i sensu życia. W podsumowaniu artykułu przedstawiono krótki przykład kazuistyczny obrazujący omawiane zagadnienia.
Bibliografia
1. Taylor S. Adjustment to threatening events: A theory of cognitive adaptation. Am Psychol.1983; 3:1161-1173.
2. Baumeister R. Meanings in life. New York: The Guilford Press; 1991: 15.
3. Antonovsky A. Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii; 2005.
4. Yalom I. Psychoterapia egzystencjalna. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia; 2008: 308; 433; 308.
5. Frankl V. Wola sensu. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca; 2010.
6. Jacobi S, MacLeod R. Making sense of chronic illness – a therapeutic approach. J Prim Health Care. 2011; 3(2): 136-141.
7. Sęk H. Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR; 2007: 243.
8. Pilecka B. Kryzys psychologiczny. Wybrane zagadnienia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2004: 75.
9. Kubacka-Jasiecka D. Interwencja kryzysowa. Pomoc w kryzysach psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne; 2010: 188; 197.
10. Motyka M, Załuski M. Choroba jako kryzys a zmiany rozwojowe podczas choroby. Pielęgniarstwo XXI wieku. 2010; 3-4: 99-103.
11. Heszen I. Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie. [w:] Strelau J (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki, Tom 3. Gdańsk: GWP; 2000: 470.
12. Park C. Folkman, S. The role of meaning in the context of stress and coping. Rev Gen Psychol. 1997; 1: 115-144.
13. Park C, Ai A. Meaning making and growth: new directions for research on survivors of trauma. J Loss Traum. 2006; 11: 389-407.
14. Park C. Making sense of meaning literature: An integrative review of meaning making and its effects on adjustment to stressful life events. Psychol Bull. 2010; 136: 257-301.
15. Janoff–Bulman R. Shattered Assumptions: Towards a New Psychology of Trauma. New York: The Free Press; 1992.
16. Lifton R, Olson E. Ludzki wymiar kataklizmu. Nowiny Psychologiczne. 1987;5:86-107.
17. Davis C, Wortman C, Lehman D et al. Searching for meaning in loss: Are clinical assumptions correct? Death Stud. 2000; 24: 297-540.
18. Kopaliński W. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna; 1975: 879.
19. Załuski M, Gajdosz M. Skala Założeń Wobec Świata – polska adaptacja i analiza walidacyjna. Psychoterapia. 2012; 3:17-31.
20. Ogińska-Bulik N. Pozytywne skutki doświadczeń traumatycznych. Czyli kiedy łzy zamieniają się w perły. Warszawa: Difin; 2013: 36-37.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2014 Maciej Załuski (Autor)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
