Nadużywanie leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty (OTC-PR) przez młodzież w wieku 13-19 lat – pilotaż
DOI:
https://doi.org/10.12923/pielxxiw-2025-0024Słowa kluczowe:
młodzież, nastolatki, nadużywanie, leki przeciwbólowe, lekiAbstrakt
NADUŻYWANIE LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH DOSTĘPNYCH BEZ RECEPTY (OTC-PR) PRZEZ MŁODZIEŻ W WIEKU 13-19 LAT – PILOTAŻ
Cel pracy. Celem badania była analiza stopnia i przyczyn używania leków przeciwbólowych OTC wśród młodzieży w wieku od 13-19 lat.
Materiał i metody. Badanie zostało przeprowadzone metodą sondażu diagnostycznego. Udział był dobrowolny i anonimowy, w przypadku nieletnich odbywał się za zgodą rodziców. Z 600 udostępnionych kwestionariuszy zwrócono 365 (60,8%) poprawnie wypełnionych. Średnia wieku badanych 16,43 +/- 1,82 lat, stosunek kobiet do mężczyzn – 225 (61,6%): 140 (38,4%).
Wyniki. Najczęstszą przyczyną przyjmowania OTC-PR były bóle głowy (75%), bóle brzucha (48%), bóle menstruacyjne (42%). Uczniowie częściej odczuwający ból, istotnie częściej przyjmowali OTC-PR, częściej ich nadużywali i częściej łączyli różne preparaty (wszystkie korelacje: r=0,49). Podobnie uczniowie, którzy samodzielnie, bez konsultacji z dorosłym sięgali po nie z domowej apteczki lub kupowali w sklepie, a także uczniowie, którzy sięgali po leki przy mniejszym natężeniu dolegliwości (r=-39, r=0,46). Ponadto dziewczynki, osoby częściej odczuwające ból i u które wymagały większej dawki dla uzyskania efektu przeciwbólowego częściej przyjmowały leki uspokajające/nasenne (r=-0,22).
Wnioski. Stosowanie, nadużywanie i narażanie się na działania niepożądane OTC-PR jest bardzo powszechne wśród młodzieży – częściej u osób nabywających leki samodzielnie, głównie w sprzedaży pozaaptecznej. Konieczna jest edukacja farmakologiczna nastolatków i wsparcie pielęgniarki szkolnej. Stosowanie produktów leczniczych powinno zawsze odbywać się pod kontrolą osoby dorosłej.
Bibliografia
1. Cichońska M, Sudy J, Kawa A, i wsp. Stosowanie leków przeciwbólowych i witamin dostępnych bez recepty. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. 2013; 1: 165- 198.
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2021 r. w sprawie wykazu substancji czynnych wchodzących w skład produktów leczniczych, które mogą być dopuszczone do obrotu w placówkach obrotu pozaaptecznego oraz punktach aptecznych, oraz kryteriów klasyfikacji tych produktów do poszczególnych wykazów (Dz.U. 2022 poz. 1656).
3. Ustawa z dn. 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2022 poz. 2301, tekst jednolity z 14.11.2022 r. z późniejszymi zm.)
4. Suchecka D, Kucharska-Mazur J, Groszewska K, et al. Analysis of the phenomenon of over-the-counter drug abuse and not controlled herbs trade by Polish adolescents: Part I. Med. Pr. Work Health Saf. 2017; 68(3): 413-422. https://doi.org/10.13075/mp.5893.00245
5. Kominek K, Pawłowska-Kamieniak A, Mroczkowska-Juchkiewicz A, et al. Intentional and accidental paracetamol poisoning in childhood - a retrospective analysis. Postepy Hig. Med. Dosw. (Online). 2015; 69: 452-456. https://doi.org/10.5604/17322693
6. Wang J, Feng G, Li D, et al. Comparison of safety of acetaminophen and ibuprofen in minors: based on the FAERS database. Expert. Opin. Drug. Saf. 2025; 24(1): 89-97. https://doi.org/10.1080/14740338.2024.2348614
7. Roversi M, Martini M, Musolino A, et al. Drug self-poisoning in adolescents: A report of 267 cases. Toxicol. Rep. 2023; 10: 680-685. https://doi.org/10.1016/j.toxrep.2023.05.012
8. Weiner M, Tokarska-Rodak M, Bida A. Stosowanie leków przeciwbólowych
w różnych grupach wiekowych z uwzględnieniem relacji międzypokoleniowych. Rozprawy Społeczne. 2019; 13(1): 72-79. https://doi.org/10.29316/rs.2019.09
9. Zamroczyńska M. Zażywanie leków OTC przez dzieci i młodzież. Studia Prawnicze KUL. 2018; 4: 137-152.https://doi.org/10.31743/sp.4717
10. https://www.nik.gov.pl/najnowsze-informacje-o-wynikach-kontroli/otc-leki-bez-recepty.html (dostęp: 06.02.2025.)
11. Jabłońska J, Krzyżanowski K, Ślęzak D, i wsp. Preparaty przeciwbólowe dostępne bez recepty – wygoda i bezpieczeństwo czy ryzyko i nadużycie? Ból. 2020; 21(4): 11-16. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.8034
12. Pisarska A. Doświadczenia i opinie młodzieży o lekach dostępnych bez recepty.
SI-Narkomania. 2008;43(4):35-40.
13. Baumann-Larsen M, Dyb G, Wentzel-Larsen T, et al. Exposure to traumatic events and use of over-the-counter analgesics in adolescents: cross-sectional findings from the Young-HUNT study. BMJ Open. 2023;13(3):e066058. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2022-066058
14. Najwyższa Izba Kontroli. Informacja o wynikach kontroli. Nadzór nad dopuszczeniem i obrotem lekami bez recepty w świetle bezpieczeństwa pacjentów. KZD 430.3.2023. Nr ewid. 112/2023/P/23/045/KZD.
15. Garczewski B, Wiśniewski M, Waldman W, i wsp. Zatrucia paracetamolem leczone w Pomorskim Centrum Toksykologii w latach 2010-2015. Med. Pr. Work Health Saf. 2019;70(6):733-738. https://doi.org/10.13075/mp.5893.00885
16. Pisarska A, Ostaszewski K, Greń J, et al. The prevalence and factors associated with medicine use among secondary school students. Mokotów Study 2020. Alcoholism and Drug Addiction. 2022;35(2):113-140. https://doi.org/10.5114/ain.2022.121995
17. Kebede YT, Mohammed BD, Tamene BA, et al. Medication overuse headache:
a review of current evidence and management strategies. Front Pain Res. (Lausanne). 2023; 4: 1194134. https://doi.org/10.3389/fpain.2023.1194134
18. Bobrowski KJ, Ostaszewski K, Pisarska A, et al. Psychosocial and pandemic determinants of psychoactive substance use by adolescents aged 14-15. Mokotów study 2020. Alcoholism and Drug Addiction/Alkoholizm i Narkomania. 2022;35(2):93-112. https://doi.org/10.5114/ain.2022.121331
19. Gardocka-Jałowiec A, Śleszyńska-Świderska A, Szalonka K. Wpływ SARS-CoV-2 na konsumpcję leków OTC w Polsce [online]. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego;2020, s. 175-191. https://doi.org/10.34616/23.20.116
20. Roalsø ES, Klonteig S, Kraft B, et al. Associations between over-the-counter analgesics usage and symptoms of anxiety and depression in adolescents: a network analysis. BMC Psychiatry. 2024;24(1):366. https://doi.org/10.1186/s12888-024-05802-3.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Autorzy
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
