Słowa kluczowe
jakość życia
obszary wiejskie
osoby starsze
starzenie się
Abstrakt
SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA I ŚRODOWISKO PRZYJAZNE STARZENIU DETERMINUJĄ SATYSFAKCJĘ ŻYCIOWĄ OSÓB STARSZYCH ZAMIESZKUJĄCYCH OBSZARY WIEJSKIE: INTEGRACYJNY PRZEGLĄD LITERATURY
Wprowadzenie. Z powodu starzenia się globalnej populacji i stopniowego wzrostu długości życia, w niniejszej pracy wykorzystano przegląd literatury do określenia czynników wpływających na satysfakcję życiową osób starszych zamieszkujących na obszarach wiejskich. Tym samym skoncentrowano się na społecznościach przyjaznych starzeniu się, które umożliwiają osobom starszym możliwie jak najbardziej aktywne i niezależne życie oraz pozwalają na starzenie się na wysokim poziomie.
Metody. Zastosowano metodę integracyjnego przeglądu literatury zgodnie z zaleceniami PRISMA. Wyboru artykułów w języku angielskim dokonano według następujących kryteriów integracji: naukowości, trafności treści i aktualności. Przeszukanie literatury objęło bazy bibliograficzno-katalogowe Web of Science i PubMed z lat 2010-2020. Po selekcji dokonano jakościowej analizy zawartości danych.
Wyniki. Z pierwszych dwudziestu jeden artykułów poprzez analizę merytoryczną dziewięciu artykułów naukowych uzyskano wiedzę na temat satysfakcji życiowej osób starszych zamieszkujących na obszarach wiejskich. Zidentyfi kowano dwie kategorie treści: spójność społeczna osób starszych oraz środowisko przyjazne starzeniu.
Dyskusja i wnioski. Spójność społeczna i środowisko przyjazne osobom starszym są ważne dla zapewnienia osobom starszym satysfakcji życiowej na obszarach wiejskich. Na podstawie przeglądu literatury można stwierdzić, że dominuje literatura skupiająca się na starzeniu się na obszarach miejskich. W przyszłości konieczne będzie zbadanie czynników wpływających na satysfakcję życiową w lokalizacjach geograficznych o podobnej wielkości oraz cechach kulturowych i społecznych
Bibliografia
1. Skela Savič B, Zurc J, Hvalič Touzery S. Staranje populacije, potrebe starostnikov in nekateri izzivi za zdravstveno nego. Obzornik zdravstvene nege. 2010; 44(2): 89-100.
2. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. World Population Ageing 2020 Highlights: Living arrangements of older persons, 2020.
3. Kaučič BM, Filej B, Ovsenik M. Ageing - a problem or a challenge for modern society. Multicultural Society and Aging–Challenges for Nursing in Europe. Celje: College of Nursing in Celje. 2016; 58-65.
4. Cijan R, Cijan V. Zdravstveni, socialni in pravni vidiki starostnikov. Maribor: Visoka zdravstvena šola, 2003.
5. Kaučič BM. Holistični model za zagotavljanje zadovoljstva z življenjem v starosti: doktorska disertacija. Fakulteta za organizacijske študije. Novo mesto; 2017.
6. O’Boyle CA. Measuring the quality of later life. Philosophical Transactions: Biological Sciences. 1997; 352(1363): 1871-1879. doi: 10.1098/rstb.1997.0173
7. Marušič U, Milič Žepič Z, Kavčič V. Učinkovitost računalniškega kognitivnega treninga v domovih starejših občanov. Psihološka obzorja. 2021; 30: 47-54.
8. Filipovič Hrast M, Hlebec V. Staranje prebivalstva: oskrba, blaginja in solidarnost: univerzitetni učbenik. Ljubljana: Fakulteta za družbene vede; 2015.
9. Menec V, Nowicki S. Examining the relationship between communities’ ‚agefriendliness’ and life satisfaction and self-perceived health in rural Manitoba, Canada. 2014;14(1): 1-14. https://doi.org/10.22605/RRH2594
10. World Health Organisation. Ageing in life-course. https://www.who.int/ageing/age-friendly-world/en/ (access 2021.1.11).
11. Valenčak S. Kaj je starosti prijazno in kaj ne? Kakovostna starost. 2012; 15(1), 3-19.
12. Statistični urad RS. Število in sestava prebivalstva. https://www.stat.si/StatWeb/ Field/Index/17/104 (access 2021.8.1)
13. Praveen V, Rani AM. Quality of life among elderly in a rural area. International Journal of Community Medicine and Public Health. 2016; 3(3): 754-757.
14. Bryla M, Burzyñska M, Maniecka-Bryla I. Self-rated quality of life of city-dwelling elderly people benefitting from social help: results of a cross-sectional study. Health Qual Life Outcomes. 2013; 11(181): 1-11. doi: 10.1186/1477-7525-11-181
15. Skevington SM, Lofty M, O’Connell, KA. The World Health Organization’s WHOQOLBREF quality of life assessment: Psychometric properties and results of the international field trial: A Report from the WHOQOL Group. Quality of Life Research. 2004; 13, 299-310.
16. Lah I, Pahor M, Hlebec V. Zdravje starejših ljudi kot element kakovosti življenja v Evropi. Obzornik Zdravstvene Nege. 2008; 42 (2): 87-97.
17. Pahor M, Domanjko B, Hlebec V. Zaznave zdravja in dostopnosti zdravstvenega varstva: mesto Slovenije v evropskih razdeljenostih, 2011 in Mandič S, Filipovič – Hrast M. (ed.) Blaginja pod pritiski demografskih sprememb. Ljubljana: Fakulteta za družbene vede. 2011; 139-160
18. Marusič U, Grosprêtre S. Non-physical approaches to counteract age-related functional deterioration: Applications for rehabilitation and neural mechanisms. European Journal of Sport Science. 2018; 18(5): 639-649. https://doi.org/10.1080/ 17461391.2018.1447018.
19. Kaučič BM, Filej B, Ovsenik M. The Influence of Social Factors on Life Satisfaction in Old Age. Revija za univerzalno odličnost. 2016; 5(4): 300-318.
20. Lipar T, Ramovš J. Gerontološko izrazje. Kakovostna starost. 2013; 16(2): 61-63.
21. Cummuns RA, Eckersley R, Pallant J, et al. Developing a national index of subjective wellbeing: The Australian Unity wellbeing index. Social Indicators Research. 2003; 64(2): 159-190. https://doi.org/10.1023/A:1024704320683.
22. Berčič H. Kakovostna starost in razvedrilni šport. Vzgoja. 2012; 14(56): 33-35.
23. Torraco RJ. Writing integrative literature reviews: Using the past and present to explore the future. Human resource development review. 2016; 15(4): 404-428. https://doi.org/10.1177/1534484316671606.
24. Page MJ, McKenzie JE, Bossuyt PM, et al. The PRISMA 2020 statement: an updated guideline for reporting systematic reviews. 2021; Bmj, 372. https://doi.org/10.1136/ bmj.n71.
25. Johnson-Kenneth M, Lichter DT. Rural Depopulation: Growth and Decline Processes over the Past Century. Rural Sociology. 2019; 84 (1): 3-27. https://doi.org/10.1111/ ruso.12266.
26. Keating N, Eales J, Phillips JE. Age-Friendly Rural Communities: Conceptualizing ‚Best-Fit’. Can J Aging. 2013; 32(4): 319-332. https://doi.org/10.1017/ S0714980813000408.
27. Neville S, Adams J, Napier S, et al. Engaging in my rural community: perceptions of people aged 85 years and over. International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being. 2018; 13(1): 1503908-1503908. https://doi.org/10.1080/17 482631.2018.1503908.
28. Krawchenko T, Keefe J, Manuel P, et al. Coastal climate change, vulnerability and age friendly communities: Linking planning for climate change to the age friendly communities agenda. Journal of Rural Studies. 2016; 44: 55-62. https://doi.org/ https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2015.12.013.
29. Cho M, Jiyoun K. Coupling urban regeneration with age-friendliness: Neighborhood regeneration in Jangsu Village, Seoul. 2016; 58: 107-114. https://doi.org/10.1016/j. cities.2016.05.019.
30. Scharlach AE, Davitt JK, Lehning AJ, et al. Does the Village Model Help to Foster Age-Friendly Communities? Journal of Aging & Social Policy. 2014; 26(1-2): 181-196. https://doi.org/10.1080/08959420.2014.854664.
31. John DH, Gunter K. engAGE in Community: Using Mixed Methods to Mobilize Older People to Elucidate the Age-Friendly Attributes of Urban and Rural Places. 2016; 35(10): 1095-1120. https://doi.org/10.1177/0733464814566679.
32. Freeman S, Marston HR, Olynick J, et al. Intergenerational effects on the impacts of technology use in later life: insights from an international, multi-site study. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020; 17(16): 1-14. https://doi.org/10.3390/ijerph17165711.
33. Nielson L, Wiles J, Anderson A. Social exclusion and community in an urban retirement village. Journal of Aging Studies. 2019; 49: 25-30. https://doi.org/ https://doi.org/10.1016/j.jaging.2019.03.003.
34. Phillipson C, Miriam B, Ogg J, et al. The family and community life of older people: Social networks and social support in three urban areas. Psychology Press. 2001; 31(1): 151-185. https://doi.org/10.1017/S004727940238663X.
35. Victor C. The Social Context of Ageing: A Textbook of Gerontology. New York, 2005.
36. Mickus MA, Luz CC. Televisits: sustaining long distance family relationships among institutionalized elders through technology. 2002; 6(4): 387-396. https://doi.org/10.1080/1360786021000007009.
37. Nedeljko M, Bogataj D, Kaučič BM. The use of ICT in older adults strengthens their social network and reduces social isolation: Literature Review and Research Agenda. In: Stapleton, L (ed.), Kopacek, P (ed.), Andeeva, Z (ed.). 20th IFAC Conference on Technology, Culture, and International Stability TECIS 2021 Moscow, Russian Federation, 14-17 September 2021 : procedings. New York: International Federation of Automatic Control, 2021. IFAC-PapersOnLine. 2021;54(13):645-650. doi: 10.1016/j. ifacol.2021.10.524.
38. Lajhar M. Kakovost življenja v starosti – vidiki zdravstvene vzgoje. Jesenice, Visoka šola za zdravstveno nego, 2014.
39. Neuberg M, Canjuga I. Procjena kvalitete života starijih osoba. V N. Kregar Velikonja (ed.), Mednarodna znanstvena konferenca: Celostna obravnava pacienta: starostnik v zdravstvenem in socialnem varstvu. Novo mesto: Fakulteta za zdravstvene vede, 2015.
40. Bond J, Corner L. Quality of Life and Older People. Maidenhead: Open University Press; 2004.
41. Ljubič A, Kolnik TŠ. Models of care for people with dementia applied in practice. Pielegniarstwo XXI wieku/Nursing in the 21st Century. 2021; 20(2): 122-130. doi:10.2478/pielxxiw-2021-0013.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2022 Autorzy