Słowa kluczowe
profilaktyka przedekspozycyjna
zapobieganie HIV
zaawansowana praktyka pielęgniarska
Abstrakt
ROLA PIELĘGNIARKI W FARMAKOLOGICZNEJ PROFILAKTYCE PRZED EKSPOZYCYJNEJ ZAKAŻEŃ HIV
Wprowadzenie. Redukcja ilości nowych zakażeń wirusem HIV jest jednym z wyzwań współczesnej opieki zdrowotnej. Rozwój medycyny zaowocował nowymi metodami zapobiegania transmisji zakażenia, jedną z nich jest farmakologiczna profilaktyka przed ekspozycyjna (PrEP).
Cel pracy. Celem pracy jest omówienie zasad farmakologicznej profilaktyki przed ekspozycyjnej oraz przybliżenie roli jaką pełni w niej pielęgniarka.
Metody. Bezpieczeństwo i skuteczność PrEP zostały udowodnione w badaniach klinicznych. Jednocześnie zgodnie z postulatami WHO o przenoszeniu kompetencji związanych z zapobieganiem rozprzestrzenianiu HIV na innych pracowników ochrony zdrowia, dyskutowane są modele świadczenia PrEP np. przez pielęgniarki.
Podsumowanie. Farmakologiczna profilaktyka przed ekspozycyjna stosowana w grupach szczególnie narażonych na zakażenie HIV może przyczynić się do spowolnienia rozwoju epidemii. Pielęgniarki dysponują niemal całą wiedzą i kompetencjami klinicznymi do świadczenia usług związanych z PrEP. Zwiększenie kompetencji pielęgniarek o diagnostykę w kierunku HIV, ordynację leków wskazanych w PrEP oraz zwiększenie zakresu decyzyjności w tym typie profilaktyki przyczyni się do jej upowszechnienia w Polsce, jak również zwiększy prestiż zawodu i możliwości rozwoju zaawansowanej praktyki pielęgniarskiej
Bibliografia
1. WHO. Estimated number of people (all ages) living with HIV. Published online 11.10.2021 https://www.who.int/data/gho/data/indicators/indicator-details/GHO/ estimated-number-of-people--living-with-hiv (data dostępu: 12.10.2021)
2. Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny. Zakażenia HIV i zachorowania na AIDS w Polsce w latach 1996-2020. http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/ hiv_aids/index.htm (data dostępu: 12.10.2021).
3. Krajowe Centrum ds. AIDS Agenda Ministra Zdrowia. Kampanie społeczne. https:// aids.gov.pl/kampanie/kampanie-spoleczne/ (data dostępu: 12.10.2021).
4. Szetela B, Gąsiorowski J, Łapiński Ł. Profilaktyka przedekspozycyjna zakażenia HIV. [W:] Parczewski M, Jabłonowska E, Witak-Jędra M, i wsp. Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV. Zalecenia polskiego towarzystwa naukowego AIDS 2021. Polskie Towarzystwo Naukowe AIDS Warszawa-Szczecin 2021: 38-42.
5. Tsai CC, Follis K, Sabo A, et al. Prevention of SIV Infection in Macaques by (R)-9-(2Phosphonylmethoxypropyl)adenine. Science 1995; 270(5239): 1197-1199.
6. Cohen M, Kashuba A. Antiretroviral Therapy for Prevention of HIV Infection: New Clues From an Animal Model. PLoS Med. 2008 Feb; 5(2): e30.
7. Dobard C, Parikh U, Sharma S, et al. Complete protection against repeated vaginal simian HIV exposures in macaques by a topical gel containing tenofovir alone or with emtricitabine [paper #46]. Presented at: 16th Conference on Retroviruses and Opportunistic Infections; February 8-11, 2009; Montreal, Quebec, Canada.
8. Peterson L, Taylor D, Roddy R, et al. Tenofovir disoproxil fumarate for prevention of HIV infection in women: a phase 2, double-blind, randomized, placebo-controlled trial. PLoS Clin Trials. 2007 May 25; 2(5): e27.
9. Grohskopf L, Chillag K, Gyetadze R, et al. Randomized trial of clinical safety of daily oral tenofovir disoproxil fumarate among HIV-uninfected men who have sex with men in the United States. J Acquir Immune Defic Syndr 2013 Sep 1; 64(1): 79-86.
10. Buchbinder S, Glidden D, Liu A, et al. HIV pre-exposure prophylaxis in men who have sex with men and transgender women: a secondary analysis of a phase 3 randomised controlled efficacy trial. Lancet Infect Dis. 2014; 14(6): 468-475.
11. Centers for Disease Control and Prevention: US Public Health Service. Preexposure prophylaxis for the prevention of HIV infection in the United States–2017 Update: a clinical practice guideline. https://www.cdc.gov/hiv/pdf/risk/prep/cdc-hiv-prepguidelines-2017.pdf. Published March 2018.
12. Sivay MV, Li M, Piwowar-Manning E, et al. HPTN 067/ADAPT Study Team. Characterization of HIV seroconverters in a TDF/FTC PrEP study: HPTN 067/ADAPT. J Acquir Immune Defic Syndr 2017; 75: 271-279.
13. Grulich AE, Guy R, Amin J, et al. Population-level effectiveness of rapid, targeted, high-coverage roll-out of HIV pre-exposure prophylaxis in men who have sex with men: the EPIC-NSW prospective cohort study, The Lancet HIV 2018; 5(11): e629-e637.
14. Jana S, Ray P, Roy S, et al. Successful integration of HIV pre-exposure prophylaxis into a community-based HIV prevention program for female sex workers in Kolkata, India. Int J STD AIDS. 2021 Jun; 32(7): 638-647.
15. Wilson C. Massive drop in London HIV rates may be due to internet drugs. New Scientist 2017 Jan 14(3108); https://www.newscientist.com/article/2117426massive-drop-in-london-hiv-rates-may-be-due-to-internet-drugs/ (data dostępu: 12.10.2021).
16. U.S. Food & Drug Administration. FDA Approves First Injectable Treatment for HIV Pre-Exposure Prevention. 20.12.2021 https://www.fda.gov/news-events/pressannouncements/fda-approves-first-injectable-treatment-hiv-pre-exposureprevention ( data dostępu: 20.01.2022).
17. Choi H, Suh J, Lee W, et al. Cost-effectiveness analysis of pre-exposure prophylaxis for the prevention of HIV in men who have sex with men in South Korea: a mathematical modelling study Sci Rep. 2020; 10: 14609.
18. Alistar S, Grant P, Bendavid E. Comparative effectiveness and cost-effectiveness of antiretroviral therapy and pre-exposure prophylaxis for HIV prevention in South Africa BMC Med. 2014; 12: 46.
19. Suraratdecha C, Stuart R, Manopaiboon C, et al. Cost and cost‐effectiveness analysis of pre‐exposure prophylaxis among men who have sex with men in two hospitals in Thailand. J Int AIDS Soc. 2018 Jul; 21(Suppl Suppl 5): e25129.
20. Roberts A, Barnabas R, Abuna F, et al. The role of costing in the introduction and scale‐up of HIV pre‐exposure prophylaxis: evidence from integrating PrEP into routine maternal and child health and family planning clinics in western Kenya. J Int AIDS Soc. 2019 Jul; 22(Suppl Suppl 4): e25296.
21. Cambiano V, Miners A, Dunn D, et al. Is Pre-Exposure Prophylaxis for HIV prevention cost-effective in men who have sex with men in the UK? A modelling and health economic evaluation Lancet Infect Dis. 2018 Jan; 18(1): 85-94.
22. Bernard C, Brandeau M, Humphreys K, et al. Cost-Effectiveness of HIV Preexposure Prophylaxis for People Who Inject Drugs in the United States. Ann Intern Med. 2016 Jul 5;165(1):10-19.
23. Nichols BE, Boucher CAB, van der Valk M, et al. Cost-effectiveness analysis of pre-exposure prophylaxis for HIV-1 prevention in the Netherlands: a mathematical modelling study. Lancet Infect Dis. 2016 Dec; 16(12): 1423-1429.
24. van de Vijver D, Richter A, Boucher C, et al. Cost-effectiveness and budget effect of pre-exposure prophylaxis for HIV-1 prevention in Germany from 2018 to 2058. Euro Surveill. 2019 Feb 14; 24(7): 1800398.
25. Zhang L, Peng P, Wu Y, et.al. Modelling the Epidemiological Impact and Cost-Effectiveness of PrEP for HIV Transmission in MSM in China. AIDS Behav. 2019 Feb; 23(2): 523-533.
26. Peebles K, Mugwanya K, Irungu E, et al. Low costs and opportunities for efficiency: a cost analysis of the first year of programmatic PrEP delivery in Kenya’s public sector. BMC Health Serv Res. 2021; 21: 823.
27. World Health Organisation. Consolidated guidelines on HIV prevention, testing, treatment, service delivery and monitoring: recommendations for a public health approach. World Health Organization Geneva 2021. https://www.who.int/ publications/i/item/9789240031593 (data dostępu: 17.02.2022).
28. Wojciechowska AM (red.) Zapobieganie zakażeniom HIV, opieka nad ludźmi żyjącymi z HIV i chorymi na AIDS, Centrum Edukacji Medycznej; Warszawa 1996.
29. Rogowska-Szadkowska D, Gąsiorowski J. HIV/AIDS dla pielęgniarek i położnych. Krajowe Centrum ds. AIDS. Agenda Ministra Zdrowia. 2013 https://aids.gov.pl/ publikacje/184/ (data dostępu: 17.02.2022).
30. Borowiak E, Bebel G. Opieka pielęgniarska nad osobami z chorobami zakaźnymi. [W:] Talarska D, Zozulińska-Ziółkiewicz D. Pielęgniarstwo internistyczne. PZWL; Warszawa 2017.
31. Minister Zdrowia- Krajowe Centrum ds. AIDS. Załącznik do uchwały nr 156/2016 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2016 r. Harmonogram zadań realizowanych w ramach Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS opracowany na lata 2017–2021. https://aids.gov.pl/wp-content/plugins/downloadattachments/includes/download.php?id=4943 (data dostępu 11.11.2021).
32. O’Byrne P, MacPherson P, Orser L, et al. PrEP-RN: Clinical Considerations and Protocols for Nurse-Led PrEP. J Assoc Nurses AIDS Care. 2019 May-Jun; 30(3): 301-311.
33. O’Byrne P, Orser L, Haines M. Active-Offer Nurse-Led PrEP (PrEP-RN) Referrals: Analysis of Uptake Rates and Reasons for Declining. AIDS Behav. 2020; 24: 1281-1289.
34. Kazakidis K, Kryczka T. Zaawansowana Praktyka Pielęgniarska jako panaceum systemu ochrony zdrowia w Polsce. Pielęgniarstwo XXI wieku 2021; 20(1): 50-57.
35. O’Byrne P, Vandyk A, Orser L, et al. Nurse-led PrEP-RN clinic: a prospective cohort study exploring task-Shifting HIV prevention to public health nurses. BMJ Open. 2021 Jan 7; 11(1): e040817.
36. Schmidt H-MA, McIver R, Houghton R, et al. Nurse-Led pre-exposure prophylaxis: a non-traditional model to provide HIV prevention in a resource-constrained, pragmatic clinical trial. Sex Health 2018; 15: 595-597.
37. Nelson LE, McMahon JM, Leblanc NM, et al. Advancing the case for nurse practitioner-based models to accelerate scale-up of HIV pre-exposure prophylaxis. Journal of Clinical Nursing 2019(28): 351-361.
38. Rabkin M, Lamb M, Osakwe ZT, et al. Nurse-led HIV services and quality of care at health facilities in Kenya, 2014-2016. Bull World Health Organ. 2017 May 1; 95(5): 353-361.
39. Charest M, Sharma M, Chris A, et al. (2021) Decentralizing PrEP delivery: Implementation and dissemination strategies to increase PrEP uptake among MSM in Toronto, Canada. PLoS ONE 16(3): e0248626.
40. Zhang C, Mitchell W, Xue Y, et al. Understanding the role of nurse practitioners, physician assistants and other nursing staff in HIV pre-exposure prophylaxis care in the United States: a systematic review and meta-analysis. BMC Nurs. 2020; 19: 117.
41. Stockton JM. Assessment for sexually transmitted infections in men who have sex with men attending a nurse-run HIV preexposure prophylaxis clinic. J Am Assoc Nurse Pract. 2021; Feb 18; 33(12): 1290-1294.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2022 Autorzy