Kleszcze (Ixodida: Ixodidae, Amblyommidae) w południowo-wschodniej Polsce z uwzględnieniem ich znaczenia medycznego i epidemiologicznego
Słowa kluczowe:
fauna kleszczy, południowo-wschodnia Polska, Ixodes ricinus, Ixodes apronophorus, Ixodes trianguliceps, Ixodes hexagonus, Ixodes crenulatus, Dermacentor reticulatusAbstrakt
Wstęp. Kleszcze należą do najważniejszych wektorów licznych drobnoustrojów chorobotwórczych dla człowieka i zwierząt. Rola tych stawonogów w utrzymywaniu i przenoszeniu patogenów uzasadnia potrzebę identyfikacji gatunków występujących na obszarze województwa lubelskiego.
Cel. Praca miała na celu podsumowanie wyników badań własnych i danych literaturowych dotyczących występowania kleszczy właściwych (Ixodidae, Amblyommidae) oraz ich znaczenia medycznego i epidemiologicznego w województwie lubelskim (południowo-wschodnia Polska).
Materiał i metody. Nasze badania prowadzone były w latach 1998-2010 w siedliskach kleszczy na obszarze województwa lubelskiego. Do zbioru kleszczy wykorzystano metodę flagową polegającą na omiataniu roślin flanelową flagą o wymiarach 1x1m. Zebrane kleszcze konserwowano w 70% ETOH, a następnie oznaczano gatunek i stadium rozwojowe w oparciu o klucze opracowane przez Filippovą i Siudę.
Wyniki. Dotychczas na badanym obszarze stwierdzono 6 gatunków kleszczy, tj. Ixodes (Ixodes) ricinus, I. (I.) apronophorus, I. (E.) trianguliceps, I. (Ph.) hexagonus, I. (Ph.) crenulatus i D. (D.) reticulatus uznanych za stały element fauny oraz dwa gatunki- Haemaphysalis punctata (A.) i Rhipicephalus (Rh.) rossicus zawleczone ze zwierzętami z innych części kontynentu.
Wnioski. Położenie geograficzne i ukształtowanie terenu województwa lubelskiego oraz wpływ mas powietrza kontynentalnego sugerują, że na tym obszarze mogą być znajdowane inne gatunki bytujące w cieplejszym klimacie. Dane na temat fauny kleszczy na badanym obszarze mogą przyczynić się do skuteczniejszego przewidywania występowania ognisk chorób odkleszczowych. Słabo poznana fauna południowo-wschodniej Polski wskazuje na konieczność prowadzenia dalszych badań nad składem gatunkowym i rozprzestrzenieniem kleszczy.
Bibliografia
1. Estrada-Peña A, Jongejan F. Ticks feeding on humans: a review of records on human-biting Ixodoidea with special reference to patogen transmission. Exp Appl Acarol. 1999;23(9):685-715.
2. Filippova NA. Iksodowyje kleszczy podsiem. Ixodinae.- Fauna SSSR. Paukoobraznyje 4, 3. Moskwa: Nauka; 1977.
3. Siuda K. Ticks of Poland (Acari: Ixodida). Part II. Systematics and distribution. Warsaw: Polskie Towarzystwo Parazytologiczne; 1993 (In Polish).
4. Bartosik K, Szymańska J, Buczek A. Risk to human health posed by Ixodes ricinus ticks in relation to diagnostic and therapeutic possibilities in south-eastern Poland. Zdr Publ. 2011a;121(4):263-6.
5. Bartosik K, Sitarz M, Szymańska J, Buczek A. Tick bites on humans In the agricultural and recreational areas in south-eastern Poland. Ann Agric Environ Med. 2011;18(1):151-7.
6. Wójcik-Fatla A, Szymańska J, Wdowiak L, Buczek A, Dutkiewicz J. Coincidence of three pathogens (Borrelia burgdorferi sensu lato, Anaplasma phagocytophilum and Babesia microti) in Ixodes ricinus ticks in the Lublin macroregion. Ann Agric Environ Med. 2009;16(1): 151-8.
7. Biaduń W. Habitat preferences of the common tick Ixodes ricinus L. In Lublin region. Wiad Parazytol. 2008;54(2):117-22 (inPolish). 8. Biaduń W, Krasnodębski S. Occurrence of the common tick Ixodes ricinus L. In environments of various degree and character of anthropogenic impact. Wiad Parazytol. 2007;53(2):133-7 (inPolish).
9. Kadulski, S. The occurrence of parasitic arthropods on the game Lagomorpha and Artiodactyla of Poland - a trial synthesis. Zeszyty Naukowe Uniwesytetu Gdańskiego. Rozprawy i Monografie. 1989;132;1-140 (in Polish).
10. Siński E, Pawełczyk A, Bajer A, Behnke JM. Abundance of wild rodents, ticks and environmental risk of Lyme borreliosis: a longitudinal study In an area of Mazury Lakes district of Poland. Ann Agric Environ Med. 2006;13(2):295-300.
11. Michalik J, Hofman T, Buczek A, Skoracki M, Sikora B. Borrelia burgdorferi s.l. in Ixodes ricinus (Acari: Ixodidae) ticks collected from vegetation and small rodents in recteational areas of the city of Poznań. J Med Entomol. 2003;40(5):690-7.
12. Buczek A, Kuśmierz A, Olszewski K, Buczek L, Czerny K, Łańcut M. Comparison of rabbit skin changes after feeding of Ixodes ricinus (L.) and Dermacentor reticulatus (Fabr.). In: BF et al., eds. Acarid Phylogeny and Evolution: Adaptation in Mites and Ticks. Dortrecht: Kulwer Academic Publisher; 2002. p.419-24.
13. Buczek A, Czerny K, Łańcut M, Buczek L, Kuśmierz A, Olszewski K. Ultrastructural examination of rabbit skin after feeding of females Ixodes ricinus (L.) (Acari: Ixodida: Ixodidae). Acta Parasitol. 2000;45:216.
14. Siński E, Karbowiak G, Siuda K, Buczek A, Jongejan F. Borrelia burgdorferi infection of ticks in some regions of Poland. Przegl Epidemiol. 1994;48(4):461-5 (in Polish).
15. Chmielewska-Badora J, Zwoliński J, Cisak E, Wójcik-Fatla A, Buczek A, Dutkiewicz J. Prevalence of Anaplasma phagocytophilum in Ixodes ricinus ticks determined by polymerase chain reaction with two pairs of primers detecting 16S rRNA and ankA genes. Ann Agric Environ Med. 2007;14(2):281-5.
16. Cisak E, Chmielewska-Badora J, Rajtar B, Zwoliński J, Jabłonski L, Dutkiewicz J. Study on the occurrence of Borrelia burgdorferi sensu lato and tick-borne encephalitis virus (TBEV) in ticks collected In Lublin region (eastern Poland). Ann Agric Environ Med. 2002;9(1):105- 10.
17. Wójcik-Fatla A, Cisak E, Zając V, Zwoliński J, Dutkiewicz J. Prevalence of tick-borne encephalitis virus in Ixodes ricinus and Dermacentor reticulatus ticks collected from the Lublin region (eastern Poland). Ticks Tick Borne Dis. 2011;2(1):16-9.
18. Sroka J, Chmielewska-Badora J, Dutkiewicz J. Ixodes ricinus as a potential vector of Toxoplasma gondii. Ann Agric Environ Med. 2003;10(1):121-3.
19. Sroka J, Szymanska J, Wojcik-Fatla A. The occurrence of Toxoplasma gondii and Borrelia burgdorferi sensu lato in Ixodes ricinus ticks from east Poland with the use of pcr. Ann Agric Environ Med. 2009;16(2):313-9.
20. Bitkowska E, Żukowski K. Roztocze drobnych ssaków niektórych okolic północnej i wschodniej Polski (Acari: Ixodides, Mesostigmata, Trombidiformes, Sarcoptiformes). Fragm Faun. 1975;20(18):307-27 (In Polish).
21. Lachmajer J. The ecology of the tick Ixodes trianguliceps Bir., 1895. Biul Inst Med Morsk Gdańsk. 1962;13:149-60.
22. Lachmajer J. Potential harmfulness of ticks from the genus Ixodoidea In Poland. Wiad Parazytol. 1965;11 (Suppl.):171-7 (in Polish).
23. Bown KJ, Lambin X, Telford GR, Ogden NH, Telfer S, Woldehiwet Z, Birtles RJ. Relative importance of Ixodes ricinus and Ixodes trianguliceps as vectors for Anaplasma phagocytophilum and Babesia microti in field vole (Microtus agrestis) populations. Appl Exp Microbiol. 2008;74(23):7118-25.
24. Zwolski W. Studies upon ectoparasitic fauna of small mammals In natural foci of mud fever. Wiad Parazytol. 1960;6:519-27 (in Polish).
25. Jaenson GT, Tällekint L, Lundqvist L, Olsen B, Chirico J, Mejlon H. Geographical distribution, host associations, and vector roles of ticks (Acari: Ixodidae, Argasidae) in Sweden. J Med Entomol. 1993;31(2):240-56.
26. Carter WI. A case of human parasitization by Ixodes hexagonus, Leach (Hedgehog tick). Brit Med J.1955;2(4940):1012.
27. Gern L, Toutoungi LN, Hu CM, Aeschlimann A. Ixodes (Pholeoixodes) hexagonus, an efficient vector of Borrelia burgdorferi in the laboratory. Med Vet Entomol. 1991;5(4):431-5.
28. Gern L, Rouvinez E, Toutoungi LN, Godfroid E. Transmission cycles of Borrelia burgdorferi sensu lato involving Ixodes ricinus and/or I. hexagonus and the European hedgehog, Erinaceus europaeus, In suburban and urban areas in Switzerland. Folia Parasitol. 1997;44(4):309-14.
29. Camacho AT, Pallas E, Gestal JJ, Guitián FJ, Olmeda AS, Telford III SR, Spielman A. Ixodes hexagonus is the main candidate as vector of Theileria annae in northwest Spain. Vet Parasitol. 2003;112(1-2):157 63.
30. Dutkiewicz J, Siuda K. Nowe stanowisko kleszczy Dermacentor pictus Herm. w południowej Lubelszczyźnie. Med Wet. 1969;25:44-7.
31. Szymański S. Distribution of the tick Dermacentor reticulatus (Fabricius, 1794) (Ixodidae) in Poland. Acta Parasitol Pol. 1986;31;143-54.
32. Biaduń W, Chybowski J, Najda N. A new records of Dermacentor reticulatus (Fabricius, 1794) in Lublin region. Wiad Parazytol. 2007;53(1):29-32 (in Polish).
33. Hoogstraal H, Valdez R. Ticks (Ixodoidea) from wild sheep and goats In Iran and medical and veterinary implications. Fieldiana Zool. 1980;6:13-6.
34. Dutkiewicz J, Siuda K. Rhipicephalus rossicus Jakimov et Kohl- Jakimova, 1911- nowy dla fauny Polski rodzaj i gatunek kleszcza (Acarina, Ixodidae). Fragm Faun. 1969;15(8):99-105.
35. Walker JB, Keirans JE, Horak IG. The Genus Rhipicephalus (Acari, Ixodidae). A Guide to the Brown Ticks of the World. Cambridge Univ. Press; 2000. p.643.
