Profilaktyka raka szyjki macicy w wybranej grupie pielęgniarek na tle Wielowymiarowej Skali Umiejscowienia Kontroli Zdrowia (MHLC)
Słowa kluczowe:
rak szyjki macicy, profilaktyka, czynniki ryzykaAbstrakt
Wstęp. Możliwości poprawy profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy oraz poprawy wyników leczenia są ściśle związane z wiedzą, postawami i zachowaniami kobiet. Pielęgniarki i położne z uwagi na specyfikę wykonywanej pracy mają do spełnienia znaczącą rolę w zakresie zapobiegania i wczesnego wykrywania kobiecych nowotworów złośliwych.
Cel. Ocena zachowań profilaktycznych zapobiegających rakowi szyjki macicy, w grupie pielęgniarek na tle Wielo-wymiarowej Skali Umiejscowienia Kontroli Zdrowia (MHLC).
Materiał i metody. Badania zostały przeprowadzone we wrześniu 2008 roku wśród 100 losowo wybranych pielęgniarek pracujących w krakowskich szpitalach. W badaniach posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, narzędzia stanowiły: anonimowy autorski kwestionariusz ankiety oraz wielowymiarowa skala umiejscowienia kontroli zdrowia – MHLC (The Multidimensional Health Locus of Control Scale).
Wyniki. Jedna trzecia badanych pielęgniarek przyznała, że poddaje się corocznej kontroli ginekologicznej, 15% raz na pół roku i częściej, a aż 15% kobiet nie pamiętała, kiedy ostatni raz była u ginekologa. Badanie cytologiczne raz na rok wykonywało 31% badanych, raz na dwa lata 18% kobiet, a raz na trzy lata 11%. Prawie jedna trzecia pielęgniarek miała badanie cytologiczne wykonane więcej niż 3 lata temu, a 12% nie pamięta kiedy ostatni raz miało je wykonane. Średnia wartość wewnętrznej umiejscowionej kontroli zdrowia (W) w skali MHLC wynosiła 25,60, co świadczy, że ankietowane były przekonane, że to od nich samych zależy kontrola nad własnym zdrowiem.
Wnioski. Zachowania zdrowotne pielęgniarek zmniejszały ryzyko rozwoju raka szyjki macicy, lecz nie sprzyjały wczesnemu jego wykrywaniu poprzez nie zgłaszanie się systematyczne na wizyty ginekologiczne oraz badania cytologiczne. Pielęgniarki zdecydowanie częściej były przekonane, że to od nich samych zależy stan zdrowia, jednakże w działaniach profilaktycznych nie przejawiały tego typu zachowań.
Bibliografia
1. Raport na podstawie danych Centrum Onkologii, Instytut im M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa. http://epid.coi.waw.pl/krn/, data wejścia:12.12.2010.
2. Bulsa M, Czaja-Bulsa G. Profilaktyka pierwotna i wtórna raka szyjki macicy. Family Medicine& Primary Care Review. 2006;8(2):373-4.
3. Kerr M. Smoking Increases Risk of Squamous Cell Cervical Cancer; Int J Cancer. 2006;118:1481-95.
4. Markowska J. Ginekologia Onkologiczna. Wrocław: Urban & Partner; 2006.
5. Wysocki J. Szczepionki przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka. Medycyna Praktyczna-Onkologia. 2007;2:13-7.
6. Szamborski J. Diagnostyka szyjki macicy. Histopatologia. Cytologia. Kolposkopia. Warszawa: PZWL; 2001.
7. Wojciechowska M, Suda K. Promocja zdrowego stylu życia nie tylko zadaniem zawodowym pielęgniarki, ale także odpowiedzią na współczesne zagrożenia zdrowia. Probl Piel. 2008;16(1-2):60-5.
8. Ayres CG. Said another way. Nurses’ role in cancer control. Nurs Forum. 2009;44(1):64-7.
9. Mundt MH, Hermann CP, Conner AL, Von Ah DM. A community partnership model for developing a Center for Cancer Nursing Education and Research. J Prof Nurs. 2006;22(5):273-9.
10. Juczyński Z. Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. 2001. S.79-86.
11. Spaczyński M. Diagnostyka, profilaktyka i wczesne wykrywanie raka szyjki macicy – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Gin Pol. 2006;77(9):655-9.
12. Krasnodębski J, Dawid P, Chudyba R. Współczesne sposoby profilaktyki raka szyjki macicy. Ginekologia Praktyczna. 2007;2:11-4.
13. Spaczyński M, Karowicz-Bilińska A, Rokita W, Molińska-Glura M, Januszek-Michalecka L, Seroczyński P, Uchlik J, Nowak-Markwitz E. Uczestnictwo kobiet w Populacyjnym Programie Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy w latach 2007-2009. Gin Pol. 2010;81(09):655-63.
14. Leźnicka M, Mierzwa T, Jachimowicz-Wołoszynek D, Żyrkowski J. System indywidualnych zaproszeń a zgłaszalność kobiet na badania profilaktyczne wykonywane w ramach programów z zakresu profilaktyki onkologicznej. Probl Hig Epidemiol. 2009;90(2):627-30.
15. Stein K, Lewendon G, Jenkins R, Davis C. Improving uptake of cervical cancer screening in women with prolonged history of non-attendance for screening: a randomized trial of enhanced invitation methods. J Med Screen. 2005;12:185-9.
16. Woźniak I. Wiedza o schorzeniach nowotworowych narządów kobiecych i postaw kobiet wobec badań profilaktycznych. Probl Piel. 2008;16(1-2)136-43.
