Zagrożenia wirusowe w pracy lekarza dentysty
Słowa kluczowe:
wirusy, stomatologia, zakażenia wirusoweAbstrakt
Lekarze dentyści są grupą zawodową niezwykle narażoną na zakażenie wirusowe. Wynika to ze specyfiki ich pracy; stomatolodzy operują ostrymi, rotacyjnymi narzędziami, pracują w bezpośrednim kontakcie i torze oddechowym pacjenta, przy wielu zabiegach wytwarzany jest spray wodnopowietrzny. Drobnoustroje chorobotwórcze mogą być przenoszone w stomatologii wieloma drogami. Analizując zagrożenia wirusologiczne personelu stomatologicznego nie sposób pominąć aspektu zakażeń zakładowych. Gabinet stomatologiczny może być potencjalnym miejscem przeniesienia zakażenia wirusowego z pacjenta na personel, z personelu na pacjenta i pomiędzy pacjentami.
Problem ten jest niezwykle aktualny, a liczba procesów z tytułu zakażenia i zasądzanych kwot odszkodowań stale wzrasta. Odsetek roszczeń w stosunku do gabinetów stomatologicznych wynosi 6.3% ogółu roszczeń.
Z powyższych przesłanek wynika konieczność ustawicznego kształcenia personelu stomatologicznego w zakresie zapobiegania przenoszeniu zakażeń wirusowych i uświadamianie wagi tego problemu. Istnieje szerokie spektrum wirusów, które mogą stanowić zagrożenie dla personelu stomatologicznego. Część z nich jest często opisywana i z pewnością dobrze znana, w niniejszym artykule zostaną scharakteryzowane wybrane z nich; te, które mają znaczenie ze względu na liczbę zachorowań i ciężkość konsekwencji oraz te, które być może rzadziej w świadomości lekarzy są wiązane z procedurami stomatologicznymi. W artykule przeanalizowano rolę wirusów zapalenia wątroby B i C, wybranych herpesvirusów, wirusa grypy, HPV, TTV oraz wirusa BK.
Bibliografia
1. Weremko M, Polz D, Polz-Dacewicz M. Kontrola zakażeń w gabinecie stomatologicznym. Mag Stom. 2006;16(6):92-4.
2. Podgórska M, Jakimiak B, Röhm-Rodowald, Chojecka A. Ocena prawidłowości procesów dezynfekcji i sterylizacji w wybranych gabinetach stomatologicznych jako istotnych elementów zapobiegania zakażeniom. Przegl Epidemiol. 2009,63:545-50.
3. CDC Guidelines for Infection Control In Dental Health-Care-Settings. 2003.
4. Szymańska J. Microbiological risk factors in dentistry. Current status of knowledge. Ann Agric Environ Med. 2005;12:157-63.
5. Samaranayake LP, Jones BM, Łuczak M. W: Podstawy mikrobiologii dla stomatologów. Warszawa: Wyd. Lekarskie PZWL; 2002. p. 218.
6. Abdo A, Lee S. Management of hepatitis C virus genotype 4. J Gastroenterol Hepatol. 2004;19:1233-9.
7. Alter HJ, Klein HG. The hazards of blood transfusion in historical perspective. Blood. 2008;112(7):2617-26.
8. Zagożdżon P, Parszuto J, Raj A, Całus-Kania D, Korczak A, Ejsmont J. Częstość występowania i czynniki ryzyka zakażenia HCV wśród pracowników ochrony zdrowia w województwie pomorskim. Przegl Epidemiol. 2009;63:39-43.
9. Baldo V, Baldovin T, Trivello R, Floreani A. Epidemiology of HCV infection. Curr Pharm Des. 2008;14(17):1646-54.
10. Alter M. Epidemiology of hepatitis C infection. World J Gastroenterol. 2007;13(17): 2436-41.
11. Simmonds P. The origin and evolution of hepatitis viruses in humans. J Gen Virol. 2001;82(4):693-713.
12. Artini M, Scoranighi GL, Papa R, Dolci G, DeLuca M, Orsini G, Pappalardo S, Costerton JW, Selon L. Specific anti cross-infection measures may help to prevent viral contamination of dental unit waterlines: a pilot study. Infection. 2008;36(5):467-71.
13. Polz D, Weremko M, Polz-Dacewicz M. Rola zakażeń wirusowych w stomatologii. (Role of viral infection in dentistry). Mag Stom. 2007;17(1):38-9.
14. Janowski R, Polz D, Polz-Dacewicz, Stec A, Modrzewska R. HCV detection in saliva among patients with chronic hepatitis C. Ann UMCS Sect DDD. 2008;21(2):21-4.
15. Bagg J, McFarlane W, Poxton IR, Smith JA, Bagg S. In: Essentials of microbiology for dental studies. 2nd edition. Oxford University Press; 2006. p. 308.
16. Kumar S, Atray D, Paiwal D, Balasubramanyam G, Diraiswamy P, Kulkarni S. Dental unit waterlines: source of contamination and cross-infection. J Hosp Infect. 2010;74(2):99-111.
17. McMahon J, Simm M, Milano D, Clatts M. Detection of hepatitis C virus in the nasal secretions of an intanasal drug-users. Ann Clin Microbiol Antimicrobials. 2004,3:6 doi:10.1186/1476-0711-3-6.
18. Jabłońska J. Pozawątrobowe objawy zakażenia HCV. W: Hepatologia. Kompedium. Medical Tribune Group. 2004. p. 75.
19. Jabłońska J. Pozawątrobowe objawy zakażenia HCV-obserwacje klinicysty. Przegl Epidemiol. 2008;62:513-4.
20. Madaliński K, Godzik P, Zimmermann-Górska I, Puszczewicz M, Dzierżanowska-Fangrat K, Jabłońska J, Żeromski J. Anty-HCV i HCV RNA u chorych z pierwotnym zespołem Sjögrena. Przegl Epidemiol. 2009;63:299-304.
21. Nagao Y, Hanada S, Shishido S, Ide T, Kumashiro R, Ueno T, Sata M. Incidence of Sjörgen’s syndrome in Japanese patients with hepatitis C virus infection. J Gastroenterol Hepatol. 2003;18(3):258-66.
22. Romero MA, Seoane J, Varella-Centelles P, Diz-Dios P, Otero XL. Clinical and pathological characteristics of oral lichen in hepatitis C-positive and negative patients. Clin Otolaryngol Allied Sci. 2002;27(1):122-6.
23. Heiberg IL, Hoegh M, Ladelund S, Niesters HG, Hogh B. Hepatitis B virus DNA in saliva from children with chronic hepatitis B infection: implications for saliva as a potential mode of horizontal transmission. Pediatr Infect Dis J. 2010;29(5):465-567.
24. Thierfelder W, Meisel H, Schreier E, Dortschy R. Prevalence of antibodies to hepatitis A, hepatitis B and hepatitis C viruses in German population. Gesundheitswesen. 1999;61:110-4.
25. Deny P, Zoulim F. Hepatitis B virus: From diagnosis to treatment. Pathol Biol. 2010;58(4)245-3.
26. Kidd-Ljunggren K, Holmberg A, Bläckberg J, Lindqvist B. High levels of hepatitis B virus DNA in body fluids from chronic carriers. J Hosp Infect. 2006;64(4):352-7.
27. Hui AY, Hung L, Tse P, Wai-Keung L, Chan P, Henry Chan H. Transmission of hepatitis B by human bite--confirmation by detection of virus in saliva and full genome sequencing. J Clin Virol. 2005;33(3):254-6.
28. Hyland PL, Coulter WA, Abu-Ruman J, Fulton CR, O’Neil HJ, Coyle PV. Lamely PJ. Asymptomatic shedding of HSC-1 in patients undergoing oral surgical procedures and attending from noninvasive treatment. Oral Dis. 2007;13(4)414-8.
29. Saygun I, Kubar A, Ozdemir A, Yapar M, Slots J. Herpesviral-bacterial interrelationships in aggressive periodontitis. J Periodontal Res. 2004;39(4):207-12.
30. Slots J. Herpesviruses in periodontal diseases. Periodontology. 2005;38(1):33-62.
31. Slots J, Saygun I, Sabeti M, Kubar A. Epstein-Barr virus in oral diseases. J Periodontal Res. 2006;41(4):235-44.
32. Grinde B, Olsen I. The role of viruses in oral diseases. J Oral Microbiol. 2010, doi:10.3402/jom.v2i0.212.
33. Wnukiewicz J. Cytomegalovirus (CMV) in oral leucoplakia – diagnostic implications. Dent Med Probl. 2004;41(4):643-6.
34. Sahin S, Saygun S, Kubar A, Slots J. Periodontitis lesions are main source of salivary cytomegalovirus. Oral Microbiol Immunol. 2009;24(4):340-2.
35. Tantivanich S, Laohapand P, Thaweeboon S, Desakorn V, Wuthinuntiwong P, Chalermtaranukul S, Pansri P, Amarapal P, Balachandra K, Chantratita W, Dhepakson P. Prevalence of cytomegalovirus, human herpevirus-6 and Epstein-Barr virus in periodontitis patients and healthy subjects in the Thai population. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2004;35(3):635-40
36. Machała MK, Brydak LB. Grypa w różnych aspektach. Część II – Epidemiologia i nadzór nad grypą oraz profilaktyka. Pol Merkur Lekarski. 2006;21(123):277-85.
37. Machała MK, Brydak LB. Grypa w różnych aspektach. Część I – Budowa, replikacja i zmienność wirusów grypy oraz przebieg kliniczny choroby, odpowiedź immunologiczna i diagnostyka laboratoryjna. Pol Merkur Lekarski. 2006;21(123):270-6.
38. Romanowska M, Czarkowska MP, Nowak J, Staszewska E, Donevski S, Brydak LB. Grypa w Polsce w 2008 roku. Przegl Epidemiol. 2010;64:175-9.
39. Chaudhary V, Singh RK, Agrawal VK, Kumar R, Sharma M. Awareness, perception, and myths towards swine flu in school children Bareilly, Uttar Pradesh. Indian J Public Health. 2010;54(3):161-4.
40. Guan Y, Vijaykrishna D, Bahl J, Zhu H. The emergence of pandemic influenza viruses. Protein and Cell. 2010;191:9-13.
41. Li XH, Tian HD, Heiner M, Li DM. Global occurrence and spread of highly pathogenic avian influenza virus of the subtype H5N1. Avian Dis. 2011;55(1):21-8.
42. Brydak LB. Zagrożenia zdrowotne związane z wirusem ptasiej grypy. Wiad Parazytol. 2007;53(2):81-84.
43. Wiwanitkit V. What should the dentist be concerned about in the scenario of emerging swine flu. J Indian Soc Pedod Prev Dent. 2009;27(4):263.
44. Hafkamp HC, Manni J, Speel E. Role of human papillomavirus in development of head and neck squamous cell carcinoma. Acta Otolaryngol. 2004;124(4):520-6.
45. Smith EM, Swarnavel S, Ritchie JM, Wang D, Haugen TH, Turek LP. Prevalence of human papillomavirus in the oral cavity/oropharynx in a large population of children and adolescents. Pediat Infect Dis J. 2007;26(9):836-40.
46. Syrjanen S. Current concept on human papillomavirus infection in children. APMIS. 2010;118(6-7):494-509.
47. World Health Organization. 2007. Human papillomavirus and HPV vaccines: technical information for policy-markers and health professionals. Initiative for vaccine Research Department of Immunization. Vaccines and Biologicals. WHO, report
48. Montaldo C, Mastinu A, Quartuccio M, Piras V, Denotti G, Pisano E, Orru G. Detection and genotyping of human papillomavirus DNA in samples from healthy Sardinian patients: a preliminary study. J Oral Pathol Med. 2007;36(8):482-7.
49. Okamoto H. History of discoveries and pathogenicity of TT viruses. Curr Top Microbiol Immunol. 2009;331:1-20.
50. Kasiraga E, Sanlidag T, Akçali S, Keskin S, Aktas E, Karakoç Z, Helvaci M, Sözen G, Kuzuet M. Clinical significance of TT virus infection in children with chronic hepatitis B. Pediatrics International. 2005;47(3):300-4.
51. Liwień I, Januszkiewicz-Lewandowska D, Nowak J. Właściwości, występowanie i drogi przenoszenia wirusa TT. Przegl Epidemiol. 2002;56:91-11.
52. Weremko M, Kołodziej S, Polz-Dacewicz M. Incidence of infection with TT virus in patients with periodontal disease. Ann UMCS Sect DDD. 2008;21(2):69-72.
53. Cimbaluk D, Pitelka L, Kluskens L, Gattuso P. Update on human paliomavirus BK nepharopathy. Diagn Cytopatholo. 2009;37(10):773-9
54. Jeffers L, Madden V, Webster-Cyrianque J. BK virus has tropism for human salivary gland cells in vitro: Implications for transmission. Virology. 2009;394(2):183-93.
55. Chatzoudi M. Handling post-dental extraction patients: how to avoid trans-infection of blond-borne diseases. J Oral Maxillofacial Surg. 2009;67(12):2583-6.
56. Millership SE, Cummins AJ, Irwin DJ. Infection control failures in a dental surgery – dilemmas in incident management. J Public Health. 2007;29:303-7.
57. Lazenby MG. Blood-borne viruses: are we taking them seriously? A survey of UK oral and maxillofacial surgeons. Br J Oral Maxillofacial Surg. 2010,49(5):400-3.
