Analiza stanu wiedzy i świadomości z zakresu chorób przenoszonych przez kleszcze u osób z grupy ryzyka zawodowego
Słowa kluczowe:
choroby przenoszone przez kleszcze, pracownicy leśnictwa, środki zapobiegawcze, stan wiedzyAbstrakt
Wstęp. Choroby przenoszone przez kleszcze, zwane inaczej chorobami transmisyjnymi lub odkleszczowymi, należą do chorób odzwierzęcych (zoonoz) i stanowią poważny problem szczególnie w środowisku eksploatacji lasu i pracy rolnej, gdzie mają charakter chorób zawodowych.
Cel. Celem badań było określenie wiedzy na temat chorób odkleszczowych i ich profilaktyki wśród pracowników eksploatacji lasu.
Materiał i metody. Anonimowe badania ankietowe przeprowadzono wśród 157 pracowników eksploatacji lasu zatrudnionych w 4 nadleśnictwach podległych Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie. Kwestionariusz ankietowy zawierał pytania z zakresu epidemiologii, kliniki i profilaktyki chorób odkleszczowych, stosowania profilaktyki osobistej podczas pracy oraz sugestii i oczekiwań pracowników leśnictwa odnośnie zapobiegania boreliozie i innych chorób przenoszonych przez kleszcze.
Wyniki badań. Spośród 157 pracowników eksploatacji lasu, zdecydowana większość ankietowanych (87,3%) wykazała się posiadaniem podstawowej wiedzy na temat chorób odkleszczowych. Najczęstszymi działaniami profilaktycznymi były: szczepienia ochronne przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (80% badanych), badania profilaktyczne (ponad 90%) i stosowanie repelentów na skórę (75%). Najczęstszymi odpowiedziami w trzeciej części ankiety, były sugestie częstszych badań profilaktycznych (37% udzielających odpowiedzi) a także edycja materiałów edukacyjnych i organizowanie spotkań edukacyjnych.
Wnioski. Pracownicy leśnictwa posiadają podstawową wiedzę z zakresu epidemiologii i profilaktyki chorób odkleszczowych. Profilaktyka chorób odkleszczowych wśród osób z grup ryzyka zawodowego uwzględniająca badania profilaktyczne i akcje edukacyjne, powinna być jednym z naczelnych zadań służb medycyny pracy i bhp.
Bibliografia
1. Cisak E, Chmielewska-Badora J. Choroby przenoszone przez kleszcze w rolniczym środowisku pracy. In: Dutkiewicz J (ed). Zagrożenia biologiczne w rolnictwie. Lublin: Instytut Medycyny Wsi; 1998, p. 109-16.
2. Cisak E, Chmielewska-Badora J, Dutkiewicz J, Zwoliński J. Preliminary studies on the relationship between Ixodes ricinus activity and tick-borne infections among occupationally exposed inhabitants of Eastern Poland. Ann Agric Environ Med. 2001; 8:293-5.
3. Cisak E, Chmielewska-Badora J, Zwoliński J. Problemy grup zawodowych wysokiego ryzyka i profilaktyka chorób odkleszczowych. W: Akademia Chorób Odkleszczowych - zbiór referatów. Warszawa: Centrum Edukacji Medycznej; 2009, p. 36-49.
4. Cisak E, Chmielewska-Badora J, Zwoliński J. Zasady ochrony zdrowia i życia w gospodarstwie rolnym wynikające z zagrożenia chorobami odzwierzęcymi. W: Florek M, Wdowiak L (red.) Źródła zagrożeń i profilaktyka zdrowotna w rolnictwie. Lublin: Instytut Medycyny Wsi; 2009, p. 77-89.
5. Dutkiewicz J, Cisak E. Biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego w leśnictwie. Zdr Publ 2008;118:85-90.
6. Dutkiewicz J, Śpiewak R, Jabłoński J, Szymańska J. Biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego. Klasyfikacja, narażone grupy zawodowe, pomiary, profilaktyka. Lublin: Ad punctum; 2007.
7. Santino I, Cammarata E, Franco S, Galdiero F, Oliva B, Sessa R, Cipriani P, Tempera G, Del Piano M. Multicentric study of seroprevalence of Borrelia burgdorferi and Anaplasma phagocytophilum in high risk groups in regions of central and southern Italy. Int J Immunopathol Pharmacol 2004;17:219-23.
8. Oehme R, Hartelt K, Backe H, Brockmann S, Kimmig P. Foci of tick-borne diseases in southwest Germany. Int J Med Microbiol 2002;291(Suppl 33):22-9.
9. Cisak E, Chmielewska-Badora J, Zwoliński J, Wójcik-Fatla A, Polak J, Dutkiewicz J. Risk of tick-borne bacterial diseases among workers of Roztocze National Park (southeastern Poland). Ann Agric Environ Med 2005;12:127-32.
10. Buczek A, Rudek A, Bartosik K, Szymańska J, Wójcik-Fatla A. Seroepidemiological study on Lyme borreliosis among forestry workers in southern Poland. Ann Agric Environ Med 2009;16:257-61.
11. Bilski B. Occurrence of cases of borreliosis certified as occupational disease in the province of Wielkopolska (Poland). Ann Agric Environ Med. 2009;16:211-7.
12. Cisak E, Sroka J, Zwoliński J, Umiński J. Seroepidemiological study on tick-borne encephalitis among forestry workers and farmers from the Lublin region. Ann Agric Environ Med 1998;5:177-81.
13. Thorin C, Rigaud E, Capek I, Andre-Fontaine G, Oster B, Gastinger G, Abadia G. Seroprevalence of Lyme borreliosis and tick-borne encephalitis in workers at risk, in eastern France. Med Mal Infect 2008;38:533-42.
14. Stefanoff P, Rusińska M, Zieliński A. Epidemiologia chorób przenoszonych przez kleszcze. Przegl Epidemiol 2006;60(Suppl 1):151-9.
15. Meldunki o zachorowaniach na choroby zakaźne i zatruciach zgłoszonych w latach 2000-2008 w Polsce. Warszawa: Główny Inspektorat Sanitarny; 2001-2008.
16. Wilczyńska U, Szeszenia-Dąbrowska N, Sobala W. Choroby zawodowe stwierdzone w Polsce w 2009 r. Med Pr 2010;61:369-79.
17. Gut W, Prokopowicz D. Półwiecze odkleszczowego zapalenia mózgu. Przegl Epidemiol. 2002;56:129-35.
18. Gubler DJ. Vector-borne diseases. Rev Sci Tech 2009;28:583-8.
19. Zlobin V. Tick-borne encephalitis in the Rusian Federation: state of the art and prevention policy. Vopr Virusol 2005;50:26-32.
20. Zielińska-Jankiewicz K., Kozajda A. Wiedza wybranych grup zawodowych o rodzajach czynników biologicznych obecnych w środowisku pracy oraz sposobach ochrony przed ich szkodliwym wpływem. Med Pr 2003;54:399-406.
21. Kozajda A., Zielińska-Jankiewicz K., Szadkowska-Stańczyk I. Wiedza wybranych grup zawodowych o rodzajach czynników biologicznych obecnych w środowisku pracy oraz sposobach ochrony przed ich szkodliwym wpływem. Część II. Med Pr 2005;56:205-11.
22. Bartosik K, Kubrak T, Olszewski T, Jung M, Buczek A. Prevention of tick bites and protection against tick-borne diseases in south-eastern Poland. Ann Agric Environ Med 2008;15:181-5.
23. Tomao P, Ciceroni L, D’Ovidio MC, Rosa De M, Vonesch N, Iavicoli S, Signorini S, Ciarrocchi S, Ciufolini MG, Fiorentini C, Papaleo B. Prevalence and incidence of Borrelia burgdorferi and tick-borne encephalitis virus in agricultural and forestry workers from Toscany, Italy. Eur Clin Microbiol Infect Dis 2005;24:457-63.
24. Korenberg EI, Vorobyeva NN,. Moskvitina HG, Gorban LY. Prevention of borreliosis in person bitten by infected ticks. Infection 1996;24:187-9.
25. Patey O. Lyme disease prophylaxis after tick bite. Med Mal Infect 2007;37:446-55.
26. Andersson CR, Vene S, Insulander M, Lindquist L, Lundkvist A, Günther G. Vaccine failures after active immunisation against tick-borne encephalitis. Vaccine 2010;28:2827-31.
27. Adamek K, Książek A, Szczerba-Sachs A, Kasperczyk J, Wiczkowska A. Narażenie pracowników leśnych na choroby odkleszczowe a stosowane metody prewencji. Przegl Epidemiol 2006;60(Suppl 1):11-5.
