Analiza form spędzania wolnego czasu przez osoby niepełnosprawne w wieku ≥65 lat podstawą diagnozy w planowaniu edukacji zdrowotnej
Słowa kluczowe:
osoba starsza, niepełnosprawność, edukacja zdrowotna, czas wolnyAbstrakt
Wstęp. Edukacja zdrowotna jest procesem, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i zdrowie społeczności, w której żyją. Szczególnie ważnymi odbiorcami edukacji zdrowotnej są osoby starsze z zaburzeniami zdrowia, w następstwie których doszło do trwałej niepełnosprawności.
Cel. Analiza czasu wolnego osób niepełnosprawnych w wieku ≥65 lat dla wykorzystania tego obszaru życia w edukacji zdrowotnej.
Materiał i metoda. Badaniami objęto 122 pacjentów po przebytym udarze mózgu lub protezoplastyce stawu biodrowego, kolanowego usprawnianych w oddziałach rehabilitacji. Populację do badań wyłoniono na zasadzie doboru celowego. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, technikę wywiadu oraz autorski Kwestionariusz wywiadu dla osób niepełnosprawnych, w którym zawarto pytania związane z czasem wolnym tych osób. Uzyskany materiał poddano analizie statystycznej i opisowej.
Wyniki. Większość osób (89,4%) zmieniła sposoby spędzania wolnego czasu w następstwie choroby lub przebytej operacji. Badani w czasie wolnym najchętniej przebywali z rodziną (77,0%); samotność wybierało 12,3% seniorów, a 10,7% spędzało czas z przyjaciółmi, znajomymi. Wśród wszystkich zajęć w czasie wolnym przeważały bierne formy wypoczynku (81,2%), osoby najczęściej oglądały telewizję (27,2%), słuchały radia (19,2%), modliły się (17,5%) lub czytały prasę (17,2%). Czynne formy wypoczynku badanych seniorów stanowiły 18,8% wszystkich czynności i były to głownie spacery (44,8%) oraz spotkania towarzyskie, rodzinne (37,2%).
Wnioski. Istnieje możliwość wykorzystania części wolnego czasu starszych osób niepełnosprawnych dla potrzeb edukacji zdrowotnej. W planowaniu edukacji zdrowotnej należy uwzględnić odrębności wieku starszego, metodykę edukacji osób w późnej dorosłości, zalecenia WHO odnośnie promocji zdrowia seniorów oraz indywidualne potrzeby odbiorców.
Bibliografia
1. Williams T. Szkolne wychowanie zdrowotne w Europie, Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. 1989;7-8:195-8.
2. Kachaniuk H, Fidecki W, Wrońska I. Profilaktyka przedwczesnego starzenia. In: Kędziora-Kornatowska K, Muszalik M (ed.) Kompendium pielęgnowania pacjentów w starszym wieku. Lublin: Wydawnictwo CZELEJ; 2007. p. 21-8.
3. Ciechaniewicz W. Pedagogiczne aspekty pracy z pacjentem i jego rodziną. In: Ciechaniewicz W (ed.) Pedagogika. Warszawa: PZWL; 2008. p. 299-315.
4. Szczerbińska K. Organizacja edukacji zdrowotnej pacjentów. In: Czupryna A, Poździoch S, Ryś A, Włodarczyk WC (ed.) Zdrowie publiczne. Kraków: Uniwersyteckie Wyd. Med. VESALIUS; 2001. p.249 -66.
5. Wizner B. Promocja zdrowia i aktywności prozdrowotnej. In: Grodzicki T, Kocemba J, Skalska A (ed.) Geriatria z elementami gerontologii. Gdańsk: Wyd. Via Medica, 2007. p. 53-9.
6. Płaszewska-Żywko L. Edukacja pacjenta. Pielęgniarstwo. 2000;1996; 29(6):20-2.
7. Ciechaniewicz W. Pedagogika zdrowia – teoria wychowania zdrowotnego i edukacji zdrowotnej. In: Ciechaniewicz W (ed.) Warszawa: PZWL; 2008. p. 285-97.
8. Puchalski K. Motywy działań ważnych dla zdrowia i ich społeczne zróżnicowanie. Zdr Publ. 2006;116(4):548-53.
9. Senior.pl. dnia 15.02.2011
10. Kobos E, Sienkiewicz Z, Leńczuk-Gruba A, Parkita J. Senior in Warsaw and their free time in the context of planning health education. Zdr Publ. 2010;120(2):171-6.
11. Becker B, Brügmann E, Tutt I. Alt werden – beweglich bleiben. Wehrheim: Verlag gruppenpädagogischer Literatür. 1977. p. 29-32.
