Poczucie odpowiedzialności za swoje zdrowie a elementy samooceny w grupie młodzieży studenckiej
Słowa kluczowe:
zdrowie, umiejscowienie kontroli, lokalizacja kontroli wewnętrzna i zewnętrzna, odpowiedzialność, samoocena, własna skuteczność, studenciAbstrakt
Wprowadzenie. Od połowy ubiegłego wieku szeroko jest dyskutowana rola indywidualnych przekonań w modelach profilaktyki chorób. Pomiar tych przekonań umożliwia Wielowymiarowa Skala Umiejscowienia Kontroli Zdrowia (MHLC) autorstwa K. A. Wallstona, B. S. Wallston i R. F. DeVellisa. Narzędzie to bada trzy wymiary tzw. kontroli zdrowia: kontroli wewnętrznej (IHLC), wpływu innych (PHLC) oraz przypadku (CHLC). Skala ta pozwala określić, czy i w jakim stopniu badana osoba jest przekonana, że ponosi odpowiedzialność za stan swojego zdrowia.
Cel. Celem badania było określenie psychologicznej struktury kontroli zdrowia w odniesieniu do samooceny i poczucia własnej skuteczności w grupie młodzieży studiującej w przedziale wiekowym od 18 do 25 lat.
Materiał i metoda. W badaniu uczestniczyło 518 losowo wybranych studentów lubelskich uczelni wyższych w przedziale wiekowym od 18 do 25 lat. W badanej grupie było 69,5% kobiet (N=360) oraz 30,5% mężczyzn (N=158). Średnia wieku respondentów wynosiła 21,62 (SD 3,462). W badaniu zastosowano w polskich adaptacjach: wersję B Wielowymiarowej Skali Umiejscowienia Kontroli Zdrowia (MHLC), Skalę Samooceny M. Rosenberga (SES) oraz polską wersję Skali Uogólnionej Własnej Skuteczności (GSES).
Wnioski. Wysunięto następujące wnioski: młodzież studencka wykazuje w zakresie odpowiedzialności za własne zdrowie przewagę przekonań o istotności mechanizmów autokontroli nad przekonaniem o odpowiedzialności za ich zdrowie innych osób; przekonanie o własnej odpowiedzialności za stan swojego zdrowia koreluje z wynikami testów samooceny; w badanej grupie studentów występuje silna zależność pomiędzy samooceną a przekonaniem o skuteczności podejmowanych przez siebie działań; istnieje zależność pomiędzy uwarunkowaniami materialnymi a samooceną, przekonaniem o skuteczności podejmowanych przez siebie działań oraz przekonaniem o wpływie innych osób na stan własnego zdrowia; Wielowymiarowa Skala Umiejscowienia Kontroli Zdrowia (MHLC) jest użytecznym narzędziem pozwalającym oszacować stopień odpowiedzialności za własne zdrowie zarówno w wymiarze populacyjnym, jak i indywidualnym.
Bibliografia
1. Wallston KA, Wallston BS, DeVellis RF. Development of the Multidimensional Health LOC (MHLC) Scales. Health Educ Monogr. 1978;6:160-70.
2. Molloy GN. Locus of Control of Smokers, Nonsmokers, and Nonpracticing Smokers. Psychol Rep. 1997;81:781-2.
3. Juczyński Z. Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Warszawa: Psychological Tests Laboratory; 2001. p. 79-97.
4. Weinstein ND. Testing Four Competing Theories of Health-Protective behavior. Health Psychol. 1993;12:324-33.
5. Rotter JB. Social Learning and Clinical Psychology. Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ, 1954.
6. Rotter JB. Generalized Expectancies for Internal Versus External Control of Reinforcement. Psychol Monogr. 1966;1:609.
7. Wallston KA, Wallston BS, Kaplan GD, Maides SA. Development and Validation of Health Locus of Control (HLC) Scale. J Consult Clin Psychol. 1976;44:580-5.
8. Levenson H. Activism and powerful others: Distinctions within the concepts of internal-external control. J Pers Assess. 1974;38:377-83.
9. Luszczynska A, Schwarzer R. Multidimensional Health Locus of Control: Comments on the Construct and its Measurement. J Health Psychol. 2005;10(5):633-62.
10. Cholewa S, Irwin JD. Project IMPACT: Brief Report On a Pilot Program Promoting Physical Activity Among University Students. J Health Psychol. 2008;13(8):1207-12.
11. Steptoe A, Wardle J. Locus of Control and Health Behavior Revisited: A Multivariate Analysis of Young Adults From 18 Countries. Br J Psychol. 2001;92:659-72.
12. The M. Rosenberg Self-Esteem Scale (SES): http://www.practest.com.pl/fi les/SES_arkusz.pdf; The Rosenberg Self-Esteem Scale http://www.bsos.umd.edu/socy/Research/rosenberg.htm.
13. Allison KR. Theoretical Issues Concerning the Relationship Between Perceived Control and Preventive Health Behavior. Health Educ Res. 1991;6:141-51.
14. Wallston KA. The Importance of Placing Measures of Health Locus of Control Beliefs in a Theoretical Context. Health Educ Res. 1991; 6:251-2.
15. Moshki M, Ghofranipour F, Hajizadeh E, Azadfallah P. Validity and Reliability of the Multidimensional Health Locus of Control Scale for College Students. BMC Public Health. 2007;7:295.
16. Jerusalem M, Schwartzer R. Self-effi cacy as a Resource Factor in Stress Appraisal Processes. In: Schwartzer R, editor. Self-Effi cacy: Thought Control of Action. Washington DC: Hemisphre; 1992. p.195-213.
