Psychiatryczne, psychologiczne i etyczne uwarunkowania zjawiska autostygmatyzacji chorobąpsychiczną – przegląd piśmiennictwa
DOI:
https://doi.org/10.2478/cpp-2020-0006Słowa kluczowe:
stygmatyzacja, autostygmatyzacja, choroba psychiczna, schizofreniaAbstrakt
Wprowadzenie. Stygmatyzacja opisywana przez psychiatrię i psychologię polega na naznaczeniu człowieka chorego piętnem choroby psychicznej, z którą związane są liczne negatywne stereotypy utrwalane w mentalności indywidualnej i społecznej.
Cel. Celem artykułu jest poddanie naukowej refleksji zjawiska self-stygmy z perspektywy pacjentów psychiatrycznych, a w tym pacjentów cierpiących na schizofrenię.
Stan wiedzy. Jak pokazują dostępne dane w sposób szczególny piętnuje schizofrenia, a stopień stygmatyzacji pacjentów z tym rozpoznaniem pogarsza się. Autostygmatyzacja odgrywa istotną rolę w wielu dziedzinach życia człowieka chorego i niekiedy zniechęca do kontynuowania terapii. Pacjenci psychiatryczni muszą zmagać się nie tylko z symptomami choroby ale także ze stygmatyzacją. W przypadku wystąpienia zjawiska autostygmatyzacji pacjenta chorobą psychiczną odpowiedzialny psychiatra i psycholog prowadzący terapię mają moralny obowiązek czuwać nad procesem pomocy psychiatrycznej i psychologicznej w kontekście powyższej kwestii.
Konkluzje. Problem autostygmatyzacji pacjentów psychiatrycznych jest kwestią stale aktualną i wartą ciągłego pogłębiania celem lepszego zrozumienia i skuteczniejszej pomocy chorym.
Bibliografia
1. Sartorius N. Wytyczne WPA: jak przeciwdziałać stygmatyzacji psychiatrii i psychiatrów, 2011.
2. Gałecki P, Pilecki MW, Rymaszewska J, Szulc A, Sidorowicz S, Wciórka J. Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-5®; Wrocław, Edra Urban & Partner: 2018.
3. Hajdukiewicz D. Zagadnienia psychiatrii sądowej. Część I Podstawy prawne i medyczne; Warszawa, Instytut Psychiatrii i Neurologii: 2016.
4. Wielka Encyklopedia Powszechna; Warszawa, PWN: 2000-2004.
5. Świtaj P. Doświadczanie piętna społecznego i dyskryminacji u pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii, Warszawa, 2008.
6. Jackowska E. Stygmatyzacja i wykluczenie społeczne osób chorujących na schizofrenię – przegląd badań i mechanizmy psychologiczne. Psychiatria Polska 2009; XLIII (6): 655-670.
7. Vogel DL, Wade NG & Haake S. Measuring the self stigma associated with seeking psychological help. Journal of Counseling Psychology 2006; 53(3), 325.
8. Podogrodzka-Niell M, Tyszkowska M. Stygmatyzacja na drodze zdrowienia w chorobach psychicznych – czynniki związane z funkcjonowaniem społecznym. Psychiatria Polska 2014; 48(6), 1201-1211.
9. Evans-Lacko S, Brohan E, Mojtabai R, Thornicroft G. Association between public views of mental illness and self stigma among individuals with mental illness in 14 European countries. Psychological medicine 2012; 42 (08), 1741-1752.
10. Michaels PJ, López M, Rüsch N, Corrigan PW. Constructs and concepts comprising the stigma of mental illness. Psychology, Society, & Education 2017; 4(2), 183-194.
11. Schomerus G, Schwahn C, Holzinger A, Corrigan PW, Grabe H J, Carta MG et al. Evolution of public attitudes about mental illness: A systematic review and meta‐analysis. Acta Psychiatrica Scandinavica 2012; 125(6), 440-452.
12. Babicki M, Kotowicz K, Piotrowski P, Stramecki F, Kobyłko A, Rymaszewska J. Obszary stygmatyzacji i dyskryminacji osób chorujących psychicznie wśród respondentów internetowych w Polsce. Psychiatria Polska 2018; 52(1), 93-102.
13. Chotkowska K. Experienced and perceived stigma among people suffering from schizophrenia. Advances in Psychiatry and Neurology/Postępy Psychiatrii i Neurologii, 2018; 27(4), 304-317.
14. Treichler EB, Lucksted AA. The role of sense of belonging in selfstigma among people with serious mental illnesses. Psychiatric rehabilitation journal 2018; 41(2), 149.
15. Kamaradova D, Latalova K, Prasko J, Kubinek R, Vrbova K, Mainerova B. et al. Connection between self-stigma, adherence to treatment, and discontinuation of medication. Patient preference and adherence, 2016; 10, 1289.
16. Chotkowska K. Choroby psychiczne. Edukacja antydyskryminacyjna. Ogrody Nauk i Sztuk 2019; 9, 56-62.
17. Zadrożna, A. Wiedza płynąca z doświadczenia choroby psychicznej jako możliwość wejścia w inną rolę społeczną. Przykład funkcjonowania grup samopomocowych osób chorujących psychicznie na poziomie psychologicznym i społecznym. Ogrody Nauk i Sztuk 2019; 9, 162-169.
18. Morris E, Hippman C, Murray G, Michalak EE, Boyd JE, Livingston J. et al. Self-stigma in relatives of people with mental illness scale: development and validation. The British Journal of Psychiatry 2018; 212(3), 169-174.
19. Tucker JR, Hammer JH, Vogel DL, Bitman RL, Wade NG, Maier EJ. Disentangling self-stigma: Are mental illness and help-seeking self-stigmas different?. Journal of Counseling Psychology, 2013;60(4), 520.
20. Mak WW, Wu CF. Cognitive insight and in the development of self-stigma among individuals with schizophrenia. Psychiatric Services, 2006; 57(12), 1800-1802.
21. Karidi M V, Vassilopoulou D, Savvidou E, Vitoratou S, Maillis A, Rabavilas A. et al. Bipolar disorder and self-stigma: A comparison with schizophrenia. Journal of affective disorders, 2015; 184, 209-215.
22. Tyszkowska M, Podogrodzka M. Stygmatyzacja na drodze zdrowienia w chorobach psychicznych–czynniki bezpośrednio związane z leczeniem psychiatrycznym. Psychiatr. Pol, 2013;47(6), 1011-1022.
23. Jarema M. Stygmatyzacja w obronie przed stygmatyzacją; konferencja Człowiek i rodzina a zdrowie psychiczne, Katowice, 2016.
24. Bednarek D. Zawód psychologa. Regulacje prawne i etyka zawodowa; Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN: 2016.
25. Czabała JC. Czynniki leczące w psychoterapii; Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN: 2008.
26. Francis RD. Ethics for psychologists; John Wiley & Sons: 2010.
27. Fiutak A, Dąbrowski J. Udzielanie pomocy terapeutycznej. Aspekty prawne; Warszawa, Difin: 2012.
28. Stepulak MZ. Psycholog jako zawód zaufania społecznego; Lublin, Prace Wydziału Nauk Społecznych/Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: 2007.
29. Bartnik CS. Personalizm; Lublin, Wydawnictwo „O.K.” Tomasz Wiater: 2000.
30. Góźdź K. Teologia człowieka; Lublin, Wydawnictwo KUL: 2006.
31. Popielski K. Noetyczny wymiar osobowości. Psychologiczna analiza poczucia sensu życia; Lublin, Redakcja Wydawnictw KUL: 1993.
32. Romanowska – Łakomy H. Psychologia doświadczeń duchowych; Warszawa, Wydawnictwo Psychologii i Kultury Eneteia: 1996.
33. Stepulak MZ. Tajemnica zawodowa psychologa; Lublin, RW KUL: 2014.
34. Szewczyk W. Kim jest człowiek? Zarys antropologii filozoficznej; Tarnów, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos: 2009.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Autorzy
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
