Wybór modeli i kryteriów analizy i oceny teorii pielęgniarstwa
Słowa kluczowe:
teorie, modele, kryteria, pielęgniarstwoAbstrakt
WYBÓR MODELI I KRYTERIÓW ANALIZY I OCENY TEORII PIELĘGNIARSTWA
Wstęp. Teorie pielęgniarstwa zawsze opisują i podkreślają pojęcia, które mają znaczenie dla pielęgniarek i pacjentów w pewnym okresie czasu i przestrzeni. Analiza i ocena teorii pielęgniarstwa odnosi się do oceny ich przydatności w praktyce, edukacji i badaniach naukowych. Ewaluacja teorii jest procesem, w którym teoria jest poddawana systematycznej recenzji.
Materiał i metoda. Przeprowadzono badania o charakterze ilościowym z wykorzystaniem dwóch kwestionariuszy. Ocena bazowała na skali Lickerta, w której 1 oznaczało ocenę najgorszą a 4 – najlepszą. Studenci oceniali modele również w kategoriach jakościowych. Badania przeprowadzono na grupie (1): 24 studentów z Uniwersytetu w Mariborze (Słowenia) oraz (2): na grupie 38 studentów z Uniwersytetu w Osijek (Chorwacja). Studenci reprezentowali pierwszy rok pielęgniarskich studiów magisterskich.
Wyniki. Badania pokazują, że studenci obu uczelni jako najważniejsze kryteria analizy i oceny teorii pielęgniarskich wyróżnili przejrzystość (średnia ocen 3,8 (1); 3,9 (2)); użyteczność (średnia ocen 3,8 (1); 3,9 (2)); prostotę (średnia ocen 3,7 (1); 3,9 (2)). Biorąc pod uwagę ocenę modeli i teorii różnych autorów, studenci wybrali model McKeny (1997) ze średnią ocen 3,9 (1) i 3,7 (2) jako najbardziej przydatny według kryteriów złożoności i użyteczności.
Dyskusja. Analiza i ocena wybranej teorii odbywa się według pewnych kryteriów, dlatego muszą one być jasne i proste. Ważne jest aby ich treść się nie powtarzała i umożliwiała proces ewaluacji. Jeśli to możliwe, pomocnym jest gdy kryteria przedstawione są w formie diagramu.
Wnioski. Serce i dusza rozwoju, analizy i oceny teorii tkwi w edukacji pielęgniarek.
Bibliografia
1. Meleis AI. Theoretical nursing. Development & progress. 5th ed. Wolters Kluwer/Lippincott Williams&Wilkins: Philadelphia; 2012.
2. Fawcett J. Contemporary nursing knowledge. Analysis and evaluation of nursing models and theories. 2nd ed. F.A. Davis Company: Philadelphia; 2005.
3. McKenna H. Nursing theories and models. Routledge essentials for nurses. Routledge: London; 1997.
4. Pajnkihar M. Theory development for nursing in Slovenia: doctoral work. University of Manchester: Manchester; 2003.
5. Pajnkihar M. Teorija v praksi zdravstvene nege. Zbornica zdravstvene in babiške nege Slovenije- zveza strokovnih društev medicinskih sester, babic in zdravstvenih tehnikov Slovenije. Utrip. 2011; 19 (2): 4-5.
6. Pajnkihar M, Butterworth T. Nursing in Slovenia: a consideration of the value of nursing theories. J Res Nurs. 2005; 10 (1): 45-56.
7. Murphy K, Cooney A, Casey D, Connor M, O’Connor J, Dineen B. The Roper, Logan and Tierney (1996) Model: perceptions and operationalization of the model in psychiatric nursing within a Health Board in Ireland. Journal of Advanced Nursing 2000. 31(6): 1333-1341.
8. Alligood MR. Nursing theory. Utilization & application. 4th ed. Mosby, Elsevier: St. Louis; 2010.
9. Johnson, DE (1959). The Nature of a Science of Nursing. [in:] L H Nicoll (1997) (ed.) Perspectives on Nursing Theory. 3rd edition. Philadelphia- New York: Lippincott.
10. Pajnkihar, M. Models and criteria for theory analysis and evaluation [in:] Skela-Savič B, Hvalič Touzery S, Zurc J et al. eds. 5th International Scientific Conference on Nursing and Health Research. Ensuring quality health care provision through education, research, and a multi- professional approach – towards better health of individuals and society. Visoka
šola za zdravstveno nego: Jesenice; 2012, 77-84.
11. Pajnkihar M. Nurses’ (un)partner-like relationships with clients. Nursing ethics, 2009, 16(1): 43-56.
12. Fawcett J. Criteria for evaluation of theory. [in:] Redd PG, Crawford Shearer NB, eds. Perspectives on nursing theory. 6th ed . Wolters Kluwer/Lippincott, PA: Philadelphia; 2012, 352-7.
13. Walker LO, Avant KC. Strategies for theory construction in nursing. 5th ed. Prentice Hall: Boston; 2011.
14. Stevens Barnum B. Nursing theory: Analysis, Application, Evaluation. 5th edition. New Yourk: Lippincott; 1998
15. Johnson BM, Webber PB. An introduction to theory and reasoning in nursing. 3rd ed. Wolters Kluwer, Lippincott Williams&Wilkins: Philadelphia; 2010.
16. Parse RR. Nursing science: Major paradigms, theories, and critiques. PA, Saunders: Philadelphia; 1987.
17. McKenna HP, Slevin OD. Nursing models theories and practice. Oxford: Blackwell Publishing, 2008.
18. Chinn PL, Kramer MK. Integrated theory and knowledge development in nursing. 7th ed. Mosby: St Louis; 2008.
19. Alligood MR. Introduction to nursing theory: Its history, significance, and analysis. [in:] Alligood MR, Tomey AM, eds. Nursing theorists and their work. 7th ed. Mosby: Missouri, MI; 2010a, 3-15.
20. Tomey AM. Introduction to analysis of nursing theories. [in:] Tomey AM, Alligood MR, eds. Nursing theorists and their work. 4th ed. MO, Mo s by Year Book: St Louis; 1998.
21. Chinn PL, Kramer MK. Theory and nursing: Integrated knowledge development. 6th ed. Mosby: St Louis; 2004.
22. Eakes GG, Burke ML, Hainsworth MA. Middle range theory of chronic sorrow. Image: Journal of Nursing Scholarship 1998, 30(2): 179-184.
23. Eakes GG. Chronic sorrow. In: SJ Peterson, TS Bredow (eds): Middle range theories. Application to nursing research (2nd ed). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins 2009: 149-59.
24. Pajnkihar M, Mikšić Š, Juranić B, Blažević I, Smješka M. Kronična tuga. South East Europe Health Sci J, 2011, 1(1): 1-6.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2012 Majda Pajnkihar, Barbara Donik, Klavdija Čuček Trifković, Barbara Kegl, Nada Prlić, Rade Radić, Jadranka Stričević (Autor)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
