Problemy funkcjonowania emocjonalnego chorych ze stomią wytworzoną z powodu raka jelita grubego w praktyce pielęgniarskiej
Słowa kluczowe:
stan emocjonalny, stomia, jelita grubegoAbstrakt
Cel. Celem podjętych badań była ocena stanu emocjonalnego chorych ze stomią wytworzoną w wyniku operacyjnego leczenia raka jelita grubego oraz analiza jego społeczno-demografi cznych uwarunkowań.
Materiał i metody. W badaniach wykorzystano standaryzowany kwestionariusz Funkcjonalnej Oceny Leczenia Raka Jelita Grubego FACT-C (Functional Assessment of Cancer Therapy Scale – Colorectal)oraz Szpitalną Skalę Lęku i Depresji HADS (Hospital Anxiety and Depression Scale). Badania przeprowadzono na grupie 164 chorych w Świętokrzyskim Centrum Onkologii w Kielcach. W badaniach wykorzystano również grupę kontrolną.
Wyniki. Stan emocjonalny chorych był istotnie gorszy w porównaniu z grupą kontrolną zarówno oceniany na skali EWB kwestionariusza FACT-C (p<0,05), jak również przy użyciu skali HADS (dla lęku p<0,05; dla depresji p<0,01). Lepsze wyniki na skali EWB oraz skalach lęku i depresji uzyskiwali chorzy młodsi - w wieku do 60 lat (odpowiednio p<0,001; p<0,01; p<0,001), posiadający wykształcenie średnie lub wyższe (p<0,05) oraz korzystający ze wsparcia grup samopomocy (p<0,001; dla lęku i depresji p<0,05). Ponadto lepsze wyniki na skali EWB uzyskali chorzy aktywni zawodowo (p<0,05), a osoby korzystające ze wsparcia miały również niższe poczucie skrępowania posiadaną stomią (p<0,001). Wyniki na skalach EWB oraz HADS istotnie korelowały z wynikami na skalach funkcjonowania biologicznego i społecznego (rs=0,63 do 0,85; rs=-0,66 do -0,89) oraz skali skrępowania stomią (rs=0,74; rs=-0,75) i skali trudności w pielęgnowaniu stomii (rs=0,69; rs=-0,71 i -0,74).
Wnioski. Stan emocjonalny chorych pozostaje w zależności z poziomem ich funkcjonowania biologicznego i społecznego oraz poziomem radzenia sobie z pielęgnowaniem stomii, a czynnikami różnicującymi jest wiek, wykształcenie, aktywność zawodowa oraz wsparcie grup samopomocy.
Bibliografia
1. Miniszewska J, Chrystowska-Jabłońska B. Strategie radzenia sobie z chorobą nowotworową a jakość życia. Psychoonkologia 2002;6(4): 89-94.
2. Trzebiatowska I. Zaburzenia psychiczne w chorobie nowotworowej. W: de W-GK, red. Psychoonkologia. Kraków: Biblioteka Psychiatrii Polskiej; 2000.71-81.
3. Kubacka-Jasiecka D, Łosiak W. (editors). Zmagając się z chorobą nowotworową. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego; 1999.
4. Fryc-Martyńska J. Wsparcie społeczne jako forma pomocy w procesie zmagania się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi. Wolontariusze Polskiego Towarzystwa Opieki nad Chorymi ze Stomią. Psychoonkologia 1997; 1: 99-102.
5. Gooszen AW, Geelkerken MD, Hermans J, Lagaay MB, Gooszen G. Quality of life with a temporary stoma. Dis Colon Rectum 2000;43(5): 650-5.
6. Wiraszka G, Stepień R. Jakość życia chorych a występowanie miejscowych powikłań stomijnych. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 2008;16(3):86-91.
7. Wiraszka G, Stępień R, Wrońska I. Lifestyle and functional state of patients with stomy created after surgical treatment for colorectal cancer. Pol J Environ Studies 2008;17(4B):299-304.
8. Ward WL, Hahn EA, Mo F, Hernandez L, Tulsky DS, Cella D. Reliability and validity of the Functional Assessment of Cancer Therapy – Colorectal (FACT-C) quality of life instrument. Qual Life Res. 1999;8(3):181-95.
9. Majkowicz M, Chojnacka-Szawłowska G. Metodologiczne problemy badania jakości życia. W: de W-GK, MM, red. Jakość życia w chorobie nowotworowej. Gdańsk: Akademia Medyczna Gdańsk; 1994. 65-84.
10. Stępień R. Uwarunkowania społeczno-demografi czne poziomu lęku i depresji u kobiet po radykalnym leczeniu chirurgicznym raka piersi – mastektomii. Probl. Piel 2007;15(1):20-5.
11. Stępień R, Wrońska I. Lęk i depresja jako emocjonalne uwarunkowania możliwości funkcjonalnych kobiet po radykalnym leczeniu raka piersi. Studia Medyczne 2008;10:31-5.
12. Kuchtyn K. Obraz własnej choroby a przebieg procesów emocjonalnych u pacjentów ze stomią. W: Pamiętniki 56 Zjazdu Towarzystwa Chirurgów Polskich. Lublin; 1993.1322-1325.
13. Sprangers MAG, Taal BG, Aaronson NK, te Velde A. Quality of life In colorectal cancer. Dis Colon Rectum 1995;38:361-9.
14. Camilleri-Brennan J, Steele RJC. Prospective analysis of quality of life and survival following mesorectal excision for rectal cancer. Br J Surg. 2001;88:1617-22.
15. Wiraszka G. Poziom wiedzy i zachowań chorych ze stomią a wsparcie grup samopomocy. Annales UMCS Sectio D Medicina 2007; vol.LXII, suppl. XVIII,9:869-73.
