Niwelowanie nierówności w zdrowiu w Polsce w okresie transformacji systemowej
Słowa kluczowe:
duże miasto, umieralność, przeciętne dalsze trwanie życia, Polska, transformacja systemowaAbstrakt
Cel. Celem pracy jest ocena zmian w umieralności i przeciętnym dalszym trwaniu życia w wieku 0 lat, jakie nastąpiły w wyniku transformacji społeczno-ekonomicznej w Polsce.
Materiał i metody. Dane o zgonach pochodzą z pełnych baz wyjściowych. jakie zostały utworzone dla 1991 i 2002 r. Dane na podstawie których przeprowadzono charakterystykę demograficzną badanej populacji zaczerpnięto z wyjściowych tablic wynikowych Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie i Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Łodzi. Do oceny wpływu zmian natężenia zgonów w poszczególnych grupach wieku na zmiany e(0) zastosowano metodę J.H. Pollarda. Ponadto w analizie statystycznej posługiwano się wskaźnikami natężenia, struktury i dynamiki, standaryzacją bezpośrednią i testem u. Za punkt wyjścia badań przyjęto 1991 r., w którym odnotowano najbardziej niekorzystną sytuację epidemiologiczną, zwłaszcza w odniesieniu do najważniejszego problemu zdrowotnego, jakim są choroby układu krążenia.
Wyniki. W badanym okresie wskaźnik umieralności ogólnej obniżył się z 14,6 na 1000 osób do 13,0 i w dalszym ciągu był istotnie wyższy od wskaźnika w całym kraju (p < 0,001). Wskaźnik umieralności szczegółowej z powodu chorób układu krążenia obniżył się z 775,8 na 100 000 do 518,1. Łączne ryzyko zgonów zmniejszyło się w populacji Łodzi w 2002 r. w porównaniu do 1991 r. i wynosiło 0,892. E(0) zwiększyło się z 73,80 do 76,19 lat w populacji kobiet, a więc o 2,39 lat, a z tego aż 0,71 lat należy przypisać spadkowi umieralności w grupie 65-74 lata. W populacji mężczyzn e(0) wzrosło o 4,1 lat, z 63,96 do 68,06 lat, a 1,03 lat było skutkiem redukcji natężenia zgonów w grupie 55-64 lata.
Wnioski. Postępujący proces transformacji społeczno- -ekonomicznej w Polsce sprzyja niwelowaniu różnic w stanie zdrowia. Redukcja umieralności przekłada się na przyrost e(0), w większym stopniu w grupie mężczyzn niż kobiet.
Bibliografia
1. Drygas W, Maniecka-Bryła I, Bryła M, Kaczmarczyk-Chałas K. Analiza wybranych elementow sytuacji zdrowotnej regionu łodzkiego. Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Akademii Medycznej w Łodzi. Praca wykonana na zlecenie Łodzkiej Regionalnej Kasy Chorych. Łodź; 1999. p. 1-114.
2. Drygas W, Kaczmarczyk-Chałas K, Jasiński B, Pikala M. Analiza wybranych elementów sytuacji zdrowotnej w Łodzi. Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Łodź; 2003. p. 1-100.
3. Maniecka-Bryła I, Bryła M. Aktualna sytuacja demograficzna i jej powiązanie ze stanem zdrowia populacji ubezpieczonej w Łódzkiej Regionalnej Kasie Chorych. Zdr Publ. 2001;111(4):256-63.
4. Laaksonen M, McAlister AL, Laatikainen T, Drygas W, Morava E, Nussel E, Oganov R, Pardell H, Uhanov M, Puska P. Do health behaviour and psychosocial risk factors explain the European East-West gap in health status? Eur J Public Health. 2001;11(1):65-73.
5. Tabeau E. Mortality in Poland 1989-1993: A response to economic reform? Studia Demograficzne. 1996;1-2/123-124:13-37.
6. Maniecka-Bryła I, Bryła M, Szymańska I. Znaczenie analizy umieralności w ocenie stanu zdrowia ludzi starszych na przykładzie Łodzi. In: Maniecka-Bryła I, editor. Postępy w profilaktyce i leczeniu przewlekłych chorób niezakaźnych. Program i streszczenia VII Seminarium CINDI WHO. Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Łodź; 2005. p. 51.
7. Wojtyniak B, Goryński P, Seroka W. Stan zdrowia ludności Polski na podstawie danych o umieralności. In: Sytuacja zdrowotna ludności Polski. Warszawa: Państwowy Zakład Higieny; 2003. p. 9-55.
8. Długosz Z. Stan i perspektywy starzenia się ludności w Europie w latach 2004-2025. In: Kowaleski J, Szukalski P, editors. Starość i starzenie się jako doświadczenie jednostek i zbiorowości ludzkich. Łodź: Zakład Demografi i Uniwersytetu Łódzkiego; 2006. p. 429-39.
9. Indulski J, Matulewicz M, Bryła M. Ekonomika zdrowia a problem efektywności ochrony zdrowia. Łodź: Szkoła Zdrowia Publicznego IMP; 1994. p. 103-26.
10. Piotrowski J. Problemy gerontologiczne w badaniach społecznych. In: Piotrowski J, editor. Starzenie się i starość w badaniach gerontologicznych w Polsce. Warszawa-Wrocław; 1975. p. 21-35.
11. Jelonek A. Zróżnicowanie terytorialne procesu starzenia się ludności w Polsce w latach 2002-2030. In: Kowaleski J, Szukalski P, editors. Starość i starzenie się jako doświadczenie jednostek i zbiorowości ludzkich. Łodź: Zakład Demografi i Uniwersytetu Łodzkiego; 2006. p. 387-93.
12. Kurek S. Przestrzenne zróżnicowanie starzenia się ludności w Polsce w układzie miast i gmin w okresie 1988-1998. In: Kowaleski J, Szukalski P, editors. Proces starzenia się ludności – potrzeby i wyzwania. Łodź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łodzkiego; 2002. p. 96-105.
13. Perspektywy demograficzne województwa łódzkiego do 2030 r. Łódź: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Łodzi; 2005.
14. Prognoza demograficzna na lata 2003-2030. Warszawa: GUS; 2004.
15. Statystyka Łodzi 2004. Łódź: Urząd Statystyczny w Łodzi; 2004.
16. Długosz Z. Przestrzenne zróżnicowanie starzenia się ludności w Polsce na tle Europy ze szczególnym uwzględnieniem państw Unii Europejskiej. In: Kowaleski J, Szukalski P, editors. Proces starzenia się ludności – potrzeby i wyzwania. Łodź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego; 2002. p. 85-95.
17. Gorecka S, Kozieł R. Przestrzenne zróżnicowanie procesu starzenia się ludności na Dolnym Śląsku. In: Kowaleski J, Szukalski P, editors. Proces starzenia się ludności – potrzeby i wyzwania. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego; 2002. p. 106-16.
18. Helwich A. Proces starzenia się ludności miejskiej w Polsce w latach 1990-2002. In: Kowaleski J, Szukalski P, editors. Nasze starzejące się społeczeństwo. Nadzieje i zagrożenia. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego; 2004. p. 49-61.
19. Szukalski P. Proces starzenia się społeczeństw Europy: spojrzenie perspektywiczne. Gerontol Pol. 1998;6(2):51-5.
20. Szukalski P. Osoby sędziwe w Polsce i w krajach Unii Europejskiej. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego; 2004. p. 1-33.
21. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002. Gospodarstwa domowe i rodziny. Warszawa: GUS; 2002.
22. Mały Rocznik Statystyczny 2004. Warszawa: GUS; 2004.
23. Ahn N, Genova R, Herce J. Bio-demographic aspects of population ageing. ENEPRI Research Report No 1. Brussels 2004, http://www. enepri.org.
24. Bobak M, Marmot M. East-West mortality divide and its potential explanations: proposed research agenda. BMJ. 1996;312:421-5.
25. Maniecka-Bryła I, Bryła M. Wybrane aspekty sytuacji epidemiologicznej chorób nowotworowych w populacji ludzi starych województwa łodzkiego. In: Kowaleski J, Szukalski P, editors. Proces starzenia się ludności – potrzeby i wyzwania. Łodź: Wyd. Uniwersytetu Łodzkiego; 2002. p. 226-35.
26. Tuljapurkar S, Li N, Boe C. A universal pattern of mortality decline in the G7 countries. Nature. 2000;405:789-92.
27. Rocznik Statystyczny Demografii i 1993. Warszawa: GUS; 1993.
