Znaczenie edukacji zdrowotnej dla pacjentów z cukrzycą
Słowa kluczowe:
cukrzyca, edukacja, pielęgniarkaAbstrakt
Cukrzyca stała się obecnie epidemią na skalę globalną. Zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się liczba chorych dynamicznie wzrasta. Wynika to ze zmiany stylu życia, zmniejszenia aktywności fizycznej, wzrostu kaloryczności spożywanych posiłków, a co za tym idzie, rozwoju nadwagi i otyłości. Prognoza Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przewiduje, że do 2025 roku ogólna liczba ”diabetyków” może wynieść nawet 4 miliony osób. Problemem staje się zarówno liczba pacjentów chorych na cukrzycę oraz fakt, iż współczesny pacjent poza farmakoterapią wymaga dodatkowo, bieżącej edukacji nie tylko z zakresu istoty choroby i jej powikłań, ale przede wszystkim z zakresu samoopieki, samokontroli, które warunkują wymierne efekty terapii.
Celem niniejszej pracy jest ukazanie znaczenia edukacji diabetologicznej oraz udziału pielęgniarek w procesie wychowawczo – edukacyjnym wobec chorych z cukrzycą. Edukacja odpowiada, za skuteczność i bezpieczeństwo leczenia chorych na cukrzycę, jednocześnie pozostając niezbędnym i nierozłącznym centralnym elementem opieki. Biorąc pod uwagę zadania realizowane przez pielęgniarki na rzecz podmiotu opieki i wynikające z tych zadań funkcje zawodowe w tym wychowawczą, to właśnie pielęgniarka jest najlepiej przygotowaną osobą do pełnienia roli edukatora diabetologicznego. Najważniejszymi celami funkcji wychowawczej jest kształtowanie prawidłowych zachowań zdrowotnych, poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie oraz przygotowanie pacjenta do samoopieki w warunkach domowych. W ramach kształcenia ustawicznego pielęgniarka może poszerzać swoją wiedzę z zakresu diabetologii na różnego rodzaju kursach i konferencjach naukowo – szkoleniowych, a od 2006 roku także w ramach specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego.
Edukacja jest nieodzownym elementem w procesie leczenia chorych na cukrzycę, albowiem wyedukowany pacjent świadomie współpracuje z zespołem terapeutycznym, rozumie celowość leczenia i co najważniejsze posiada niezbędne umiejętności w zakresie samokontroli. Ten ważny cel możliwy jest do zrealizowania dzięki współpracy wielu profesjonalistów tworzących zespół interdyscyplinarny w ramach, którego niezwykle ważną rolę odgrywa „wychowawca”, którym jest pielęgniarka – edukator.
Bibliografia
1. Filipiak K, Tolarska D. Funkcja edukacyjna pielęgniarki wobec osób chorych na cukrzycę zorientowana na późne powikłania. Pielęgniarstwo XXI WWieku 2008; 25(4): 51–4.
2. Ruxer M, Ruxer J, Markuszewski L. Edukacja terapeutyczna jako metoda leczenia chorych na cukrzycę. Diab Dośw Klin 2005; 5(4): 253–9.
3. Tatoń J. Dlaczego musimy rozwijać diabetologię społeczną w Polsce? Przew Lek. 2003, 6(4): 14–29.
4. Panusiak K, Załuska W, Makara–Studzińska M. Pompa insulinowa w leczeniu cukrzycy typu I Zdr Publ. 2008;118(1): 91–5
5. Dziemidok P, Sodolski W. Twarze i maski cukrzycy. Zdr Publ. 2004;114(1): 84–8.
6. Tatoń J. Opieka Diabetologiczna i Badania w Europie. Deklaracja z Saint Vincent. W: Powikłania cukrzycy. Warszawa: PZWL; 1995.
7. Zarzycki W, Popławska E. Edukacja terapeutyczna chorych na cukrzycę. Diab Prakt. 2002, 3, Suppl. B, B21–B25
8. Książek P, Herda J, Pawka B, Dreher P, Włoch K. Edukacja zdrowotna jako istotny standard w profilaktycznej opiece zdrowotnej nad uczniami w środowisku nauczania i wychowania w województwie lubelskim. Zdr Publ. 2008; 118(4): 403–5
9. Szczęch R, Grodzicki T, Narkiewicz K.Edukacja chorych z nadciśnie- niem tętniczym. Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna, 2001; 8(20): 7–25.
10. Podręczny poradnik postępowania w cukrzycy typu 1 i 2. European Diabetes Policy Group 1998–1999. Med Prakt. 1999 (Suppl.).
11. Miller LV, Goldstein J. More efficient care of diabetic patients in acountry hospital setting. N Engl J Med. 1972; 24: 1388–91.
12. Tatoń J, Czech A. Cukrzyca – Podręcznik edukacji terapeutycznej. Warszawa: PWN; 2000.
13. Tatoń J. Edukacja terapeutyczna osób z cukrzycą – fundament metodo- logiczny leczenia. W: Tatoń J, Czech A. (red.). Diabetologia. Warszawa: PZWL; 2001, s.217–32.
14. Zespół Redakcyjny Komisji ds. Edukacji Narodowego Programu Walki z Cukrzycą: Czyżyk A, Szybiński Z, Torzecka W, Tracz M, Wąsikowa R. Propozycja kształcenia edukatorów cukrzycy. Diabetol Pol. 2002; 9: 1–3
15. Pismo Polskiej Federacji Edukacji w Diabetologii 7/II/ 2009.
16. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę
17. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabet Dośw Klin. 2006;(6) Suppl. A, 1–50.
18. Working Party of the International Diabetes Federation (Europen Region). Hypertension in people with Type 2 diabetes: knowledge– based diabetes–specific guidelines. Diabet Med. 2003; 20: 972–87.
19. Ławska W, Lubińska – Żądło B, Łyżnika M. Edukacja zdrowotna pacjentów z cukrzycą – ocena skuteczności. Zdr Publ. 2004; 114(4): 537 – 40.
20. Krystoń–Serafin M, Jankowiak B, Krajewska–Kułak E, Sierakowska M, Popławska E. Ocena wiedzy pacjentów na temat cukrzycy typu 2 jako niezbędny element terapii. Diab Prakt. 2005; 6(1): 7–14.
21. Majkowska L, Tejchman K, Ślozowski P, Majchrzycka I, Wisienko J, Bielawska K, Sikorska P, Franków M. Ocena poziomu edukacji chorych na cukrzycę typu 2 w Szczecinie i okolicach. Diabet Dośw Klin. 2003; 3(6): 501–8
22. Ciechaniewicz W. red. Pielęgniarstwo. Ćwiczenia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2002.
23. Szybiński Z, Tatoń J. Program walki z cukrzycą na lata 1995––2000. Diabetol Pol. 1996; 1: 58–71.
24. Szewczyk A, Małachowska B. Znaczenie edukacji zdrowotnej w terapii cukrzycy. Diabetol Pol. 2001; 1: 152.
25. Taylor CB, Miller NH, Reilly KR, Greenwald G, Cunning D, Deeter A, Abascal L. Evaluation of a nurse–care management system to improve outcomes in patients with complicated diabetes. Diabetes Care 2003; 26:1058–63.
26. Rachmani R, Slavachevski I, Berla M,Frommer – Shapira R, Ravid R. Treatment of high–risk patients with diabetes: motivation and teaching intervention: a randomized, prospective 8–year follow–up study. J Am Soc Nephrol. 2005; 16 Suppl. 1: 22–6.
27. Domenech MI, Assad D, Mazzei ME, Kronsbein P,Gagliardino JJ. Evaluation of the effectiveness of an ambulatory teaching/treatment programme for non–insulin dependent (type 2) diabetic patients. Acta Diabetol. 1995; 32: 143–7. 323Zdr Publ 2010;120(3).
28. Sawicki PT, Mühlhauser I, Didjurgeit U, Bender R, Berger M. Intensified antihypertensive therapy is associated with improved survival in type 1 diabetic patients with nephropathy. J Hypertens. 1995; 13: 933–8.
29. Tracz M, Łukasiak E, Oleksiak E, Brackenbridge B, Karnafel W. Polsko– amerykański program edukacyjny dla niewidomych i słabowidzących chorych na cukrzycę. Diabetol Pol. 2000; 8: 80.
30. Sokup A, Ruprecht Z, Graczykowska–Koczorowska A. Edukacja niewidomych chorych na cukrzycę jako jedna z form ich rehabilitacji. Materiały naukowe IV Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Poznań 1994; 282–5.
31. Graczykowska–Koczorowska A, Rydzkowska D, Maciejewska M. Idea tworzenia Gabinetu Edukacji dla chorych na cukrzycę w szpitalu wieloprofilowym i jego zadania. Pułtusk: Komisja Zespołu do spraw Narodowego Zwalczania Cukrzycy; 1995.
32. Tatoń J, Czech A. Edukacja terapeutyczna jako metoda leczenia i ulepszania stylu życia osób z cukrzycą. Diabetol Pol. 2000; 7: 55–62.
33. Popławska E, Zarzycki W, Kinalska I, Kinalski M, Rybaczek M. Edukacja w typie 2 cukrzycy — trwałość efektu metabolicznego. Diabetol Pol. 2003; 1: 111–18.
34. Krawczyk W, Kostrzewa–Zabłocka E, Hawryluk J, Krawczyk P. Metaboliczne efekty edukacji diabetologicznej u chorych z cukrzycą typu 1 i 2. Diabetol Pol. 2003; 1: 112–14.
35. Schwedes U, Siebolds M, Mertes G. Meal–related structured self– monitoring of blood glucose: effect on diabetes control in non– insulintreated type 2 diabetic patients. Diabetes Care 2002; 25:1928–32.
36. Naszydłowska E, Kozieł D, Trawczyńska M. Udział pielęgniarki w podnoszeniu jakości życia pacjentów z cukrzycą. Piel XXI Wieku 2003;(3):53–6.
37. U.S. Department of Health and Human Services: National diabetes fact sheet (articel on line), 2002, Available from www.cdc.gov/diabetes/ pubs/factsheet. htm. Accessed 15 May 2002.
