Zaburzenia psychiczne a nadczynność tarczycy
Słowa kluczowe:
zaburzenia psychiczne, nadczynność tarczycy, hormony tarczycyAbstrakt
Hormony tarczycy odgrywają kluczową rolę w rozwoju i funkcjonowania układu nerwowego. W nadczynności tarczycy oprócz typowych objawów związanych z zaburzeniami hormonalnymi mogą pojawiać się różnego rodzaju zaburzenia psychiczne. Osoby z nadczynnością tarczycy, w porównaniu do osób w stanie eutyreozy częściej wykazują cechy neurotyczności, zgłaszają więcej skarg somatycznych i częściej przyjmują postawę obronną. Nadczynność tarczycy może przebiegać z objawami zaburzeń emocjonalnych, manifestującymi się chwiejnością emocjonalną, wzmożoną pobudliwością, niepokojem wewnętrznym, zaburzeniami snu w postaci bezsenności, porywczością, nadwrażliwością na hałasy oraz innymi objawami przypominającymi hipersteniczną odmianę nerwicy neurastenicznej, wg dawnej klasyfikacji.
W codziennej praktyce lekarskiej zdarza się, że pacjenci z niezdiagnozowaną jeszcze nadczynnością tarczycy zgłaszają się do lekarzy rodzinnych z powodu zaburzeń depresyjnych, które mogą wystąpić nawet u co czwartego chorego. Do innych objawów które można zaoberwować wśród osób z nadczynnością tarczycy zalicza się lęk, zaburzenia nastroju, chwiejność emocjonalną, zaburzenia intelektualne, a także manię. Zaburzenia funkcji tarczycy bywają również przyczyną zespołów afektywnych o symptomatologii dwubiegunowej. W ciężkich przypadkach przebiegających z tyreoroksykozą opisywano zespoły psychotyczne, takie jak: zespół majaczeniowy, amentywny, katatoniczny, paranoidalny czy zespoły mieszane. W przypadku osób ze zdiagnozowaną nadczynnością tarczycy i towarzyszącymi jej objawami psychiatrycznymi lub psychopatologicznymi należy zaplanować konsultację psychiatryczną oraz zapewnić pacjentowi opiekę psychologa. Z kolei u chorych, u których w badaniu klinicznym stwierdza się występowanie zaburzeń psychicznych, powinno się oznaczać poziom hormonów tarczycy celem wykluczenia ich tyreologicznej przyczyny. W celu monitorowania leczenia pacjentów z nadczynnością tarczycy przydatne mogą być różnego rodzaju formularze i skale oceniające np. jakość życia, nasilenie lęku, czy występowanie zaburzeń depresyjnych.
Bibliografia
1. Jarząb B., Lewiński A., Płaczkiewicz-Jankowska E. Choroby tarczycy. W: Szczeklik A. red., Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na rok 2010. Kraków: Medycyna Praktyczna; 2010, s. 1091-1142.
2. Morreale de Escobar G., Obregon M.J., Escobar del Rey F. Role of thyroid hormone during early brain development. Eur. J. Endocrinol., 2004; 151(Suppl 3): U25-37.
3. Leonard J.L. Non-genomic actions of thyroid hormone in brain development. Steroids, 2008; 73: 1008-1012. 4. Farwell A.P., Dubord-Tomasetti S.A., Pietrzykowski A.Z., Stachelek S.J., Leonard J.L. Regulation of cerebellar neuronal migration and neurite outgrowth by thyroxine and 3,3',5'-triiodothyronine. Brain Res. Dev. Brain Res., 2005; 154: 121-135.
5. Vincent J., Legrand C., Rabié A., Legrand J. Effects of thyroid hormone on synaptogenesis in the molecular layer of the developing rat cerebellum. J. Physiol. (Paris), 1982-1983; 78: 729-738.
6. Trentin A.G. Thyroid hormone and astrocyte morphogenesis. J. Endocrinol., 2006; 189: 189-197.
7. Noguchi T. Effects of growth hormone on cerebral development: morphological studies. Horm. Res., 1996; 45: 5-17.
8. Fekete C., Lechan R.M. Negative feedback regulation of hypophysiotropic thyrotropin-releasing hormone (TRH) synthesizing neurons: role of neuronal afferents and type 2 deiodinase. Front. Neuroendocrinol., 2007; 28: 97-114.
9. de Escobar G.M., Ares S., Berbel P., Obregón M.J., del Rey F.E. The changing role of maternal thyroid hormone in fetal brain development. Semin. Perinatol., 2008; 32: 380-386.
10. Obregon M.J., Escobar del Rey F., Morreale de Escobar G. The effects of iodine deficiency on thyroid hormone deiodination. Thyroid, 2005; 15: 917-929.
11. Hernandez A., Martinez M.E., Fiering S., Galton V.A., St Germain D. Type 3 deiodinase is critical for the maturation and function of the thyroid axis. J. Clin. Invest., 2006; 116: 476-484.
12. Hernandez A., Quignodon L., Martinez M.E., Flamant F., St Germain D.L. Type 3 deiodinase deficiency causes spatial and temporal alterations in brain T3 signaling that are dissociated from serum thyroid hormone levels. Endocrinology, 2010; 151: 5550-5558.
13. Lewin-Kowalik J., Gołka B., Larysz-Brysz M., Swiech-Sabuda E., Granek A. Experimental hyperthyroidism increases the effectiveness of predegenerated peripheral nerve graft implantation into hippocampus of adult rats. Restor. Neurol. Neurosci., 2002; 20: 181-187.
14. McDeemott M. Endocrine Secrets. Mosby: Elsevier 6th ed.; 2009.
15. Davies T.F. Graves’ disease: pathogenesis. W: Braverman L.E., Utiger R.D. red., Werner&Ingbar’s thyroid: a fundamental and clinical text. 8th ed. Philadelphia 7 Lippincott Williams &Wilkins; 2000; s. 518-531.
16. Busuttil B.E., Frauman A.G. Extrathyroidal manifestations of Graves’disease: the thyrotropin receptor is expressed in extra ocular, but not cardiac muscle tissues. J Clin Endocrinol Metab, 2001;86: 2315-2319.
17. Crisanti P., Omri B., Hughes E.J. i wsp. The expression of thyrotropin receptor in the brain. Endocrinology, 2001;142:812-822.
18. Saunier B., Pierre M., Jacquemin C., Courtin F. Evidence for cAMPindependent thyrotropin effects on astroglial cells. Eur. J. Biochem., 1993;2418:1091-1094.
19. Koehrle J. Local activation and inactivation of thyroid hormones: the deiodinase family. Mol Cell Endocrinol, 1999;151:103-119.
20. Bunevicius R., Velickiene D., Arthur J. Prange Jr., M.D. Mood and anxiety disorders in women with treated hyperthyroidism and ophthalmopathy caused by Graves’ disease. Gen. Hosp. Psychiatry, 2005;27, 133-139.
21. Kaplan H.I., Sadock B.J., Grebb J.A. Kaplan and Sadock's Synopsis of Psychiatry Behavioral Sciences - Clinical Psychiatry. Williams and Wilkins: 1994.
22. Haggerty Jr J.J., Prange Jr A.J. Borderline hypothyroidism and depression. Annu. Rev. Med., 1995; 46: 37-46.
23. Duval F., Mokrani M.C., Lopera F.G., Diep T.S., Rabia H., Fattah S. Thyroid axis activity and suicidal behavior in depressed patients. Psychoneuroendocrinology, 2010; 35: 1045-1054.
24. Placidi G.P.A. Boldrini M., Patronelli A., Fiore E., Chiovato L., Perugi G., Marazziti D. Prevalence of psychiatric disordres in thyroid diseased patients. Neuropsychobiol., 1998; 38: 222-225.
25. Fahrenfort J.J., Wilterdink A.M., van der Veen E.A. Long-term residual complaints and psychosocial sequelae after remission of hyperthyroidism. Psychoneuroendocrinology, 2000; 25: 201-211.
26. Kathol R.G., Delahunt J.W. The relationship of anxiety and depression to symptoms of hyperthyroidism using operational criteria. Gen. Hosp. Psychiatry, 1986; 8: 23-28.
27. Peake R.L. Recurrent apathetic hyperthyroidism. Arch. Intern. Med., 1981; 141: 258-260.
28. Lifschytz T., Goltser-Dubner T., Landshut G., Lerer B. Effect of triiodothyronine on 5-HT1A and 5-HT1B receptor expression in rat forebrain and on latency to feed in the novelty suppressed feeding test. Prog. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry, 2010; 30: 632-638.
29. Sandrini M., Vitale G., Vergoni A.V., Ottani A., Bertolini A. Effect of acute and chronic treatment with triiodothyronine on serotonin levels and serotonergic receptor subtypes in the rat brain. Life Sci., 1996; 58: 1551-1559.
30. Eitan R., Landshut G., Lifschytz T., Einstein O., Ben-Hur T., Lerer B. The thyroid hormone, triiodothyronine, enhances fluoxetine-induced neurogenesis in rats: possible role in antidepressant-augmenting properties. Int. J. Neuropsychopharmacol., 2010; 13: 553-561.
31. Bilikiewicz A. Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Wydanie II. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 1998.
32. Rizvi A.A."Thyrotoxic psychosis" associated with subacute thyroiditis. South Med. J. 2007; 100(8): 837-840.
33. Suwalska A., Łojko D. Zaburzenia psychiczne w chorobach endokrynnych i ich leczenie. Terapia, 2004; 12, 25-29.
34. Giętka-Czernel M., Jastrzębska H. Rozpoznawanie i leczenie chorób tarczycy. Warszawa: Ośrodek Informacji Naukowej „Polfa”; 2002.
35. Demet M.M., Ozmen B., Deveci A., Boyvada S., Adigüzel H., Aydemir O. Depression and anxiety in hyperthyroidism. Arch. Med. Res., 2002; 33: 552-556.
36. MacCrimmon D.J., Wallace J.E. Goldberg W.M., Streiner D.L. Emotional disturbance and cognitive deficits in hyperthyroidism. Psychosomatic Med., 1979; 41: 331-340.
37. Suwalska A., Łojko D., Rybakowski J. Schorzenia neuroendokrynne a zaburzenia funkcji poznawczych. Część II: Rola dysfunkcji tarczycy. W: Borkowska A, red. Zaburzenia funkcji poznawczych w chorobach psychicznych. Kraków: Biblioteka Psychiatrii Polskiej; 2005, s. 63-71.
38. Fukui T. Hasegawa Y., Takenaka H. Hyperthyroid dementia: clinicoradiological findings and response to treatment. J. Neurol. Sci., 2001; 1: 81-88.
39. Munte T.F. Radamm C, Johannes S, Brabant G.Alterations of cognitive functions induced by exogenous application of thyroid hormones in healthy men: a double-blind cross-over study using event-related brain potentials. Thyroid, 2001; 4: 385-391.
40. Jabłkowska K., Karbownik-Lewińska M., Nowakowska K., Junik R., Lewiński A., Borkowska A. Working memory and executive functions in hyperthyroid patients with Graves' disease. Psychiatr. Pol., 2008; 42: 249-259.
41. Kopell B.S., Wittner W.K., Lunde D., Warrick G., Edwards D. Influence of triiodothyronine on selective attention in man as measured by the visual averaged evoked potential. Psychosomatic Med., 1970; 3: 495-502.
42. Łojko D., Suwalska A., Rybakowski J. Zaburzenia psychiczne w chorobach tarczycy i nadnerczy. Psychiatr. Pol., 2001; 2: 273-283.
43. Irwin R., Ellis P.M. Psychosis following acute alteration of thyroid status. Aust. N. Z. J. Psychiatry, 1997; 31: 762-764.
44. Jarząb B., Płaczkiewicz-Jankowska E. Orbitopatia tarczycowa. W: Choroby wewnętrzne. Szczeklik A. red. Tom I. Kraków: Medycyna Praktyczna; 2005, s. 1057-1059.
45. Wiersinga W.M., Bartalena L. Epidemiology and prevention of Graves' ophthalmopathy. Thyroid, 2002; 12: 855-860.
46. Putta-Manohar S., Perros P. Epidemiology of Graves' orbitopathy.Pediatr. Endocrinol. Rev., 2010; 7(Suppl 2): 182-185.
47. Dagi L.R., Elliott A.T., Roper-Hall G., Cruz O.A. Thyroid eye disease: honing your skills to improve outcomes. J. AAPOS, 2010; 14: 425-431.
48. Stiebel-Kalish H., Robenshtok E., Gaton D.D. Pathophysiology of Graves' ophthalmopathy. Pediatr. Endocrinol. Rev., 2010; 7(Suppl 2): 178-181.
49. Jastrzębska H. Postępy w rozpoznawaniu i leczeniu ciężkiej oftalmopatii tarczycowej. Postępy Nauk Medycznych, 2008; 2: 115-125.
50. Burch H.B., Wartofsky L. Graves’ ophthalmopathy: current concepts regarding the pathogenesis and management. Endocrine Reviews, 1993; 14: 747-793.
51. Terwee C., Wakelkamp I, Tan S., Dekker F., Prummel M.F.,Wiersinga W. Long-term effects of Graves’ ophthalmopathy on quality of life. Eur. J. Endocrinol., 2002; 146: 751-757.
52. Wiersinga W.M., Prummel M.F., Terwee C.B. Effects of Graves' ophthalmopathy on quality of life. J. Endocrinol. Invest., 2004; 27: 259-264.
53. Yeats R.P. Quality of life in patients with graves opthalmopathy. Transactions of the American Ophthalmological Society, 2005; 103: 368-411.
54. Park J., Sullivan T.J., Mortimer R.H., Wagenaar M., Perry-Keene D.A. Assessing quality of life in Australian patients with Graves’ ophthalmopathy. British Journal of Ophthalmology, 2004; 88: 75-78.
55. Warmuz-Stangierska I., Czarny W.A., Ziemnicka K., Stangierski R., Sowiński J. Jakość życia pacjentów z orbitopatią w przebiegu choroby Graves-Basedowa (kontynuacja badań). Przegl. Lek., 2004; 61: 857-859.
56. Terwee C.B., Gerding M.N., Dekker F.W., Prummel M.F., Wiersinga W.M. Development of a disease-specific quality of life question-naire for patients with Graves’ ophthalmopathy: the GO-QOL. British Journal of Ophthalmology, 1998; 82: 773-779.
57. Terwee1 C., Wakelkamp I., Tan S., Dekker F., Prummel M.F. Wiersinga W. Long-term effects of Graves’ ophthalmopathy on quality of life. Eur. J. Endocrinol., 2002; 146: 751-757.
58. Bartley G.B., Fatourechi V., Kadrmas E.F., Jacobsen S.J., Ilstrup D.M.,Garrity J.A. i wsp. Long-term follow-up of Graves’ ophthalmopathyin an incidence cohort. Ophthalmology, 1996; 103: 958-962.
59. Whybrow P.C., Prange Jr A.J., Treadway C.R. Mental changes accompanying thyroid gland dysfunction. Arch. Gen. Psychiatry, 1969; 20: 48-63.
60. Trzepacz P.T., McCue M., Klein I., Greenhouse J., Levey G.S. Psychiatric and neuropsychological response to propranolol in Graves’ disease. Biol. Psychiatry, 1988; 23: 678-688.
61. Bommer M., Eversmann T., Pickardt R., Leonhardt A., Naber D. Psychopatoholgical and neuropsychological symptoms in patients with subclinical and remitted hyperthyroidism. Klin. Wochenschr., 1990; 68: 552-558.
62. Stern R.A., Robinson B., Thorner A.R., i wsp. A survey study of neuropsychiatric complaints in patients with Graves’ disease. J. Neuropsychiatry Clin. Neurosci., 1996; 8: 181-185.
63. Boswell E.B. i wsp. Depression and physical illness. John Wiley and Sons Ltd.; 1997.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2011 Autorzy
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
