Konceptualizacja pojęć Ja i poczucia tożsamości oraz ich zaburzenia w przebiegu schizofrenii w pracach polskich autorów

Abstrakt

Określona ukształtowana tożsamość jest fundamentem funkcjonowania psychicznego człowieka. Poczucie własnego istnienia jako jednostki razem z uświadomionym obrazem własnej osoby pełni podstawową rolę w regulacji zachowań. Umiejętność dostrzeżenia granic własnego ciała stanowi wielki przełom w rozwoju człowieka, ponieważ umożliwia pojawienie się globalnego poczucia Ja, a to stanowi podstawę procesu dookreślania własnej tożsamości.

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wkładu polskich badaczy (psychiatrów i psychologów) w rozumienie zjawiska poczucia Ja, tożsamości i ich zaburzeń, ze szczególnym uwzględnieniem schizofrenii.

Metoda: Dokonano przeglądu dostępnej literatury polskich autorów dotyczącej poruszanej problematyki, korzystając z baz danych: Polskiej Bibliografii Lekarskiej, CEJS, NUKAT oraz Bazy Biblioteki Narodowej, używając słów kluczowych: Ja, tożsamość, self, jaźń, schizofrenia, osobowość oraz deskryptorów czasowych: 1970 – maj 2017. W artykule uwzględniono jedynie te prace, które stanowiły oryginalny wkład polskich autorów do badań nad zagadnieniem Ja i poczucia tożsamości, ze szczególnym uwzględnieniem ich zaburzeń w przebiegu schizofrenii.

Wyniki: Na szczególną uwagę w kontekście definiowania zjawiska Ja oraz poczucia tożsamości zasługują prace trzech polskich autorów: J. Reykowskiego, J. Kozieleckiego oraz Z. Zaborowskiego. 
Do zrozumienia problematyki zaburzeń Ja w schizofrenii przyczyniły się z kolei przede wszystkim prace A. Kępińskiego. Podstawą koncepcji psychopatologicznych Kępińskiego była analiza i opis patologii Ja, patologii granicy Ja–świat oraz zaburzeń porządku czasowo-przestrzennego i zaburzeń hierarchii wartości. W tych kategoriach rozpatrywał on strukturę świata psychotycznego, zwłaszcza w schizofrenii i melancholii. Jego zdaniem, psychoza schizofreniczna przejawia się głównie w postaci zatarcia granicy Ja-świat oraz patologii Ja.
W pracy zaprezentowano także wkład J. Zadęckiego, M. Rzewuskiej, S. Steuden, J. Wciórki, M. Nieznańskiego M. Huflejt-Łukasik w rozumienie zaburzeń doświadczenia Ja w zaburzeniach schizofrenicznych.

Wnioski: Zaprezentowane w artykule poglądy polskich autorów dotyczące tego zagadnienia stanowią ciekawy wkład do literatury światowej w zakresie badań nad zaburzeniami Ja w schizofrenii.