Radzenie sobie ze stresem a ocena jakości życia u pacjentów z uszkodzonym stawem kolanowym
Słowa kluczowe:
niestabilność kolana, więzadło krzyżowe przednie, uszkodzenie łąkotki, niewydolność czynnościowa kolana, bóle przedniego przedziału kolana, dysfunkcje rzepkowo-udowe, radzenie sobie ze stresemAbstrakt
Celem pracy było udzielenie odpowiedzi na następujący problem badawczy:
- czy i jakie zależności występują między sposobami radzenia sobie ze stresem a oceną jakości życia oraz stopnia ograniczenia aktywności w zakresie pracy zawodowej i relacji społecznych u pacjentów z uszkodzeniem stawu kolanowego?
- czy i jakie różnice występują w zakresie sposobów radzenia sobie ze stresem u pacjentów z dysfunkcją stawu kolanowego i u osób zdrowych?
W pracy podjęto również próbę wyodrębnienia sposobów radzenia sobie ze stresem, które są najlepszymi predyktorami oceny jakości życia oraz stopnia ograniczenia aktywności zawodowej i relacji społecznych u pacjentów z uszkodzeniem stawu kolanowego.
Grupa badana. Badaniami objęto 32 pacjentów (15 kobiet i 17 mężczyzn), hospitalizowanych w NZOZ Arthros w Nałęczowie z powodu uszkodzeń stawu kolanowego oraz 32 osoby zdrowe, które stanowiły grupę kontrolną. Średni wiek badanych z obu grup wynosił 31 lat. U 17 pacjentów przyczyną hospitalizacji była niestabilność kolana z powodu uszkodzenia więzadeł krzyżowych, u 3 zespół bocznego przyparcia rzepki, u 2 osób nawykowe zwichnięcie rzepki, u 8 uszkodzenie łąkotki, a u 1 chorego złamanie śródstawowe bliższej części piszczeli. Średni okres objawów choroby do zabiegu operacyjnego wynosił u badanych ok. 5 lat. Różne formy leczenia rehabilitacyjnego i farmakologicznego przeszło przed operacją 7 osób.
Metody. W pracy zastosowano Kwestionariusz Radzenia Sobie ze Stresem w polskim opracowaniu Januszewskiej oraz Ankietę własnej konstrukcji, na podstawie której uzyskano dane socjodemograficzne oraz informacje dotyczące: czasu trwania choroby, oceny wpływu choroby na jakość życia, pracę zawodową, relacje społeczne i hobby. Pacjenci wypełniali wymienione kwestionariusze w ciągu pierwszych dwóch dni po operacji.
Wyniki i wnioski.
Im częściej pacjenci wykorzystują nieskuteczne sposoby radzenia sobie ze stresem, tym większe, negatywne zmiany w zakresie jakości życia i ograniczenia spowodowane chorobą odczuwają na płaszczyźnie zawodowej, w relacjach społecznych i realizowanego hobby.
Poczucie radykalnych zmian, jakie choroba spowodowała w życiu pacjentów współwystępuje z koncentracją na doświadczanych trudnościach, stałym przypominaniu sobie o nich oraz stosowanymi w sytuacji stresu mechanizmami obronnymi – racjonalizacji i wyparcia.
Poczucie radykalnego ograniczenia przez chorobę pracy zawodowej łączy się z reagowaniem na stres wspomnieniami o doznanym cierpieniu i problemach.
Poczucie znaczącego ograniczenia przez chorobę kontaktów ze znajomymi współwystępuje z reagowaniem na stres nadużywaniem alkoholu, środków uspokajających, poczuciem przygnębienia, beznadziejności, pesymizmem oraz upatrywaniem poza sobą przyczyn i źródeł trudności związanych z przykrym doświadczeniem.
Poczucie radykalnego pogorszenia jakości życia z powodu choroby łączy się z reagowaniem na stres koncentracją na doświadczanym cierpieniu oraz częstym przypominaniu sobie o doświadczanych trudnościach.
Poczucie ograniczenia hobby przez chorobę łączy się z tłumieniem emocji i obwinianiem siebie za zaistniałe trudności.
Bibliografia
1. Folkman S., Lazarus R.S. If it changes it must be a process: study of emotion and coping during three stages of a college examination. J. Pers. Soc. Psychol., 1985; 48(1): 150-170.
2. Lazarus R.S. Coping theory and research: past, present, and future. Psychosom. Med., 1993; 55(3): 234-247.
3. Lazarus R.S., Folkman S. Stress, appraisal, and coping. New York; Springer: 1984.
4. Sęk. H. Wybrane zagadnienia z psychoprofilaktyki. W: Sęk H. red., Społeczna psychologia kliniczna. Warszawa; PWN: 1993, s. 472-502.
5. Oleś P. Z problematyki interwencji kryzysowej i radzenia sobie ze stresem. W: Januszewski A., Oleś P., Otrębski W. red., Studia z Psychologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. T. 8, Redakcja Wydawnictw KUL; Lublin: 1996, s. 249-265.
6. Januszewska E. Kwestionariusz Radzenia sobie ze stresem. Wartość diagnostyczna i wyniki badań młodzieży. W: Oleś P. red., Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Metody diagnostyczne w badaniach dzieci i młodzieży. Towarzystwo Naukowe KUL; Lublin: 2005, s. 91-124.
7. Heszen-Niejodek I. Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie. W: Strelau J. red., Psychologia. Podręcznik akademicki. T.3. GWP; Gdańsk: 2000, s. 465-492.
8. Heszen-Niejodek I. Styl radzenia sobie ze stresem jako indywidualna zmienna wpływająca na funkcjonowanie w sytuacji stresowej. W: Strelau J. red., Osobowość a ekstremalny stres. GWP, Gdańsk, 2004, s. 238-263.
9. Jarosz M. (red.), Psychologia lekarska. PZWL; Warszawa: 1983.
10. Lipowski Z.J. Psychosomatic medicine today. Psychiatr. Pol., 1975; 4: 377-388.
11. Rosenberger P., Ickovics J., Epel E., D’Entremont D., Jokl P. Physical recovery in arthroscopic knee surgery unique contributions of coping behaviors to clinical outcomes and stress reactivity. Psychol. Health, 2004; 19(3): 307-320.
12. Stephens M.A.P., Zautra A.J., Druley J.A. Older adults’ recovery from surgery for osteoarthritis of the knee: psychosocial resources and constraints as predictors of outcomes. Health Psychol., 2002; 21(4): 377-383.
13. Udry E. Coping and social support among injured athletes following surgery. J. Sport Exer. Psychol., 1997; 19: 71-90.
14. Thomeé P., Währborg P., Börjesson M., Thomeé R., Eriksson B.I., Karlsson J. A new instrument for measuring self-efficacy in patients with an anterior cruciate ligament injury. Scand. J. Med. Sci. Sports, 2006; 16: 181-187.
15. Nyland J., Johnson D.L., Caborn D.N., Brindle T. Internal health status belief and lower perceived functional deficit are related among anterior cruciate ligament-deficient patients. Arthroscopy, 2002; 18: 515-518.
16. Johnson U. Coping strategies among long-term injured competitive athletes. A study of 81 men and women in team and individual sports. Scand. J. Med. Sci. Sports, 1997; 7: 367-372.
