Adriamycyna – skuteczność terapii a możliwe działania niepożądane
DOI:
https://doi.org/10.1515/cpp-2016-0006Słowa kluczowe:
Adriamycyna, kardiotoksyczność, hepatotoksycznośćAbstrakt
Adriamycyna (doksorubicyna) jest substancją należącą do grupy antracyklin o szerokim zastosowaniu w onkologii i hematologii. Mechanizm działania Adriamycyny polega na tworzeniu nieprawidłowych wiązań pomiędzy zasadami azotowymi DNA oraz hamowaniu kluczowych enzymów syntezy DNA – topoizomerazy I i II oraz tworzeniu wolnych rodników uszkadzających DNA.
Znacznym ograniczeniem w stosowaniu Adriamycyny są działania niepożądane tego leku, takie jak: kardiotoksyczność oraz hepatotoksyczność.
Mechanizm uszkodzenia mięśnia sercowego przez Adriamycynę polega na wywoływaniu stresu oksydacyjnego związanego z zaburzeniami funkcji i struktury mitochondriów.
Kardiotoksyczność antracyklin klasyfikowana jest, jako: ostra, przewlekła oraz późna.
Hepatotoksyczność Adriamycyny, polegająca na uszkodzeniu wątroby związana jest z upośledzoną funkcją tego narządu. Badania nad Adriamycyną pokazują, że zwiększony poziom aminotransferaz występuje u do 40% pacjentów leczonych Adriamycyną, ale jest przemijający i przebiega bezobjawowo, powracający do stanu początkowego nawet przy kontynuacji leczenia.
Wiedza o chorobach nowotworowych przyczyniła się do powstania kolejno dwóch ulepszonych form Adriamycyny (doksorubicyny) – niepegylowanej i pegylowanej formuły tego leku.
Sposób działania przeciwnowotworowego Adriamycyny liposomalnej jest analogiczny do mechanizmu Adriamycyny konwencjonalnej, ale umieszczenie cząsteczek substancji czynnej w liposomach ma znaczący wpływ na dystrybucję leku.
W celu zwiększenia dystrybucji leku, wytworzono specjalną formę liposomalnej Adriamycyny poprzez pokrycie powierzchni liposomów hydrofilowym polimerem — (MPEG). Proces ten, nazywany pegylacją, powoduje zmniejszenie interakcji między podwójną warstwą lipidową a składnikami osocza. Forma pegylowana leku związana jest z częstszym występowaniem ostrych powikłań.
Bibliografia
1. Wallace K.B.: Doxorubicin-induced cardiac mitochondriopathy. Pharmacology & Toxicology 2003; 93:105-115.
2. Denisso T., Kowalski D.M.: Przegląd leków stosowanych w onkologii. W. Krzakowski M. (ed.) Onkologia Kliniczna. Bogris Wy-dawnictwo Medyczne, Warszawa 2006; 235-244.
3. Gniazdowski M., Szmigiero L.: Molekularne mechanizmy oddziaływania związków przeciwnowotworowych na DNA. Na Pograni-czu Chemii i Biologii, 2003; 7: 45-73.
4. Kufe D.W., Holland J.F., Frei E.: Cancer Medicine 6., BC Decker, Hamilton 2003.
5. Jarząbek M., Jargiełło T., Janczarek M., Pyra K., Wolski A., Budzyń-ska A., Szczerbo-Trojanowska M.: Leczenie guzów przerzutowych w wątrobie za pomocą wewnątrznaczyniowej chemoembolizacji z użyciem mikrocząstek nasączonych cytostatykiem (DEM-TACE).Wydawnictwo Borgis - Postępy Nauk Medycznych 5/2012;446-450.
6. Polskie Towarzystwo Urologiczne: Zasady postępowania u chorych na raka pęcherza moczowego. Warszawa 2002.
7. Milczek T., Emerich J., Klasa-Mazurkiewicz D.: Chemioterapia dootrzewnowa w leczeniu chorych na raka jajnika. Curr. Gynecol. Oncol. 2009; 7 (4): 270-281.
8. Wcisło G., Korniluk J., Szarlej-Wcisło K., Pawlak W.Z., Nurzyński P., Duchnowska R.: Leczenie chorób nowotworowych czynnikiem martwicy nowotworów – alfa (TNF-alfa). Współczesna Onkologia, 2002; 4: 222–227.
9. Gabizon et al. Pharmacokinetics of Pegylated Liposomal Doxorubicin Review of Animal and Human Studies. Clin Pharmacokinet 2003; 42 (5): 419-436.
10. National Institute for Health and Clinical Excellence; TA91 Ovarian cancer (advanced) - paclitaxel, pegylated liposomal doxorubicin hydro-chloride and topotecan (review): Guidance; 25 May 2005.
11. Gordon AN, Fleagle JT, Guthrie D, Parkin DE, Gore ME, Lacave AJ. Recurrent epithelial ovarian carcinoma: a randomized phase III study of pegylated liposomal doxorubicin versus topotecan. J Clin Oncol. 2001;19:3312-3322.
12. Gordon A.N., Tonda M., Sun S., Rackoff W.: Long-term survival advantage for women with pegylated liposomal doxorubicin compared with topotecan in a phase 3 randomized study of re-current and refractory epithelial ovarian cancer. Gynecol Oncol. 2004; 95:1-8.
13. Podlewski J.K., Chwalibogowska-Podlewska A.: Leki współczesnej terapii. Medical Tribune Polska, Warszawa 2009; 270-271; 288-289.
14. Dwyer Schull P. (ed.). The oncology drug & regiments. New York. Elsevier Oncology 2006; 128-131; 139-143.
15. Wilkers G.M., Barton-Burke M.: Oncology nursing drug handbook 2010. Jones and Bartlett Publishers. Sadbury 2010; 151-154; 163-168.
16. Deptała A., Omyła-Staszewska J., Staszewska-Skurczyńska M.: Kardiotoksyczność antracyklin i kardioprotekcja. Fakty i mity. Wsp. Onkol. 2004; 8: 107-111.
17. Szmit S., Grabowski M.: Powikłania kardiologiczne leczenia raka piersi. Terapia 2008; 16: 46-55.
18. Szmit S., Główczyńska R., Szczylik C., Opolski G.: Niewydolność serca po chemioterapii. Terapia 2007; 15: 77-87.
19. Wilkers G.M., Barton-Burke M.: Oncology nursing drug handbook 2010. Jones and Bartlett Publishers. Sadbury 2010; 151-154; 163-168.
20. Dwyer Schull P. (ed.). The oncology drug & regiments. New York. Elsevier Oncology 2006; 128-131; 139-143.
21. Navarro V.J, Senior J.R.: Drug-related hepatotoxicity. N Engl J Med. 2006; 354: 731-9.
22. King P.D., Perry M.C.: Hepatotoxicity of chemotherapy. Oncologist 2001; 6: 162-76.
23. Gonzalez F.J., Turkey R.H.: Drug metabolism. In: Brunton L.L., Lazo J.S., Parker K.L., editors. Goodman & Gilmans the pharmaco-logical basis of therapeutics. Eleventh ed. New York, McGraw-Hill: Medical Publishing Division. 2006; 71-91.
24. Gabizon et al.: Pharmacokinetics of Pegylated Liposomal Doxorubicin Review of Animal and Human Studies. Clin Pharmacokinet 2003; 42 (5): 419-436.
25. Gunawan B.K., Kaplowitz N.: Clinical perspectives on xenobiotic-induced hepatotoxicity. Drug Metab Rev 2004; 36: 301-12.
26. Liu Z.X., Kaplowitz N.: Immune-mediated drug-induced liver disease. Clin Liver Dis 2002; 6: 755-74.
27. Gunawan B.K., Kaplowitz N.: Mechanisms of drug-induced liver disease. Clin Liver Dis 2007; 11: 459-75.
28. Hartleb M.: Polekowe uszkodzenia wątroby. Terapia 2008; 16: 67-74.
29. Ma B., Yeo W., Hui P., Ho W.M., Johnson P.J.: Acute toxicity of adjuvant doxorubicin and cyclophosphamide for early breast cancer - a retrospective review of Chinese patients and comparison with an historic Western series. Radiother Oncol 2002; 62: 185-189.
30. Chalasani N., Fontana R.J., Bonkovsky H.L., Watkins P.B., Davern T., Serrano J., Yang H., Rochon J.; Drug Induced Liver Injury Net-work (DILIN). Causes, clinical features, and outcomes from a prospective study of drug-induced liver injury in the United States. Gastroenterology 2008; 135: 1924-1934.
31. Reuben A., Koch D.G., Lee W.M.; Acute Liver Failure Study Group. Drug-induced acute liver failure: results of a U.S. multicenter, prospective study. Hepatology 2010; 52: 2065-2076.
32. Pieńkowski T. Rak piersi. W: Krzakowski M. (ed.) Onkologia kliniczna. Bogris Wydawnictwo Medyczne, Warszawa 2006; 1014-1056.
33. Waterhouse D.N., Tardi P.G., Mayer L.D. et al.: A comparison of liposomal formulation of doxorubicin with drug administered in free for: changing toxicity profiles. Drug Saf. 2001; 24:903-920.
34. Gabizon A., Catane R., Uziely B. et al.: Prolonged circulation time and enhanced accumulation in malignant exudates of doxorubicin encapsulated in polyethyleneglycol coated in liposomes. Cancer Res. 1994; 54: 987–992.
35. Rahman A., White G., More N. et al.: Pharmacological, toxicological and therapeutic evaluation in mice of doxorubicin entrapped in cardiolipin liposomes. Cancer Res. 1985; 45: 796–803.
36. Cowens J.W., Creaven P.J., Greco W.R. et al.: Initial clinical (phase I) trial of TLC D–99 (doxorubicin encapsulated in liposomes). Cancer Res. 1993; 53: 2796–802.
37. Safra T., Muggia F., Jeffers S. et al.: Pegylated liposomal doxorubicin (Doxil): reduced clinical cardiotoxicity in patients reaching or exceeding cumulative doses of 500 mg/m2. Ann. Oncol. 2000; 11: 1029–1033.
38. O’Brien M.E., Wigler N., Inbar M. et al.: Reduced cardiotoxicity and comparable efficacy in a phase III trial of pegylated liposomal doxorubicin HCl (Caelyx/Doxil) versus conventional doxorubicin for first-line treatment of metastatic breast cancer. Ann. Oncol. 2004; 15: 440–449.
39. Waterhouse D.N., Tardi P.G., Mayer L.D. et al.: A comparison of liposomal formulation of doxorubicin with drug administered in free for: changing toxicity profiles. Drug Saf. 2001; 24: 903–920.
40. Harris L., Batist G., Belt R. et al.: Liposome-encapsulated doxorubicin compared with conventional doxorubicin in a randomized multicenter trial as first-line therapy of metastatic breast carcinoma. Cancer 2002; 94: 25–36.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2016 Autorzy
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
