Temperamental risk factors in young adults with ADHD symptoms

Natalia  Kajka; Agnieszka  Kulik; Maja  Wachnicka

doi:10.2478/cpp-2020-0013

Autor

Natalia Kajka Department of Psychotherapy and Health Psychology, The John Paul II Catholic University of Lublin Autor https://orcid.org/0000-0002-1781-6773
Agnieszka Kulik Department of Psychotherapy and Health Psychology, The John Paul II Catholic University of Lublin Autor https://orcid.org/0000-0002-1643-4159
Maja Wachnicka The John Paul II Catholic University of Lublin Autor

DOI:

https://doi.org/10.2478/cpp-2020-0013

Słowa kluczowe:

ADHD, żwawość, rytmiczność, wytrzymałość, aktywność

Abstrakt

Wstęp. Na przestrzeni ostatnich lat przedmiotem wielu badań była analiza mechanizmów pierwotnych i form terapii dzieci i młodzieży z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami uwagi (ADHD). Analiza podobnej tematyki wśród młodych dorosłych z tą diagnozą dopiero współcześnie zaczyna zyskiwać na popularności. W niniejszym artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie czy nasilenie poszczególnych cech temperamentu będzie przewidywało wzrost nasilenia objawów ADHD u młodych dorosłych.

Materiał i metoda. W badaniu kwestionariuszowym wzięło udział 111 osób w wieku od 18 do 28 lat (M=23; SD=2,12; 70 kobiet i 41 mężczyzn). Do grupy klinicznej włączono 51 osób, zaś do grupy kontrolnej zakwalifikowano 60 osób. Uczestnicy badań uzupełniali ankietę stanu zdrowia oraz ustrukturalizowany wywiad diagnostyczny dotyczący objawów ADHD u dorosłych (DIVA 2.0) i kwestionariusz do diagnozy podstawowych, biologicznie zdeterminowanych wymiarów osobowości człowieka (FCZ - KT (R)).

Wyniki. wskazują na istotną rolę czterech czynników temperamentalnych, które mogą być uznane za swoiste czynniki ryzyka nasilenia objawów ADHD. Należą do nich żwawość, rytmiczność, wytrzymałość i aktywność.

Dyskusja. W Regulacyjnej Teorii Temperamentu Strelaua zmienność cech temperamentu (w polskiej populacji) przypisuje się w 44% czynnikom genetycznym. Pozostałe 56% wskazuje na czynniki poza genetyczne (56%). Uzyskane wyniki mogą wskazywać jakie czynniki są istotne w pracy terapeutycznej zarówno w grupie młodych dorosłych z objawami ADHD, jak również mogą stanowić źródło informacji dla rodziców, czy nauczycieli względem młodszych dzieci z tymi objawami.

Bibliografia

1. Kajka N. The influence of metacognitive training on the improvement of working memory in children with ADHD. Curr Probl Psychiatry. 2019; 20(3): 217-227.

2. Kajka N. Trudności w nauce czytania i pisania u dzieci z ADHD. Szkoła Specjalna. 2018; 3: 212-218.

3. Sitnik-Wirchulska K, Izydorczyk B, Lipowska M. Wyzwania klinicznej diagnostyki psychologicznej dzieci i młodzieży. Rekomendacje konsultantów w dziedzinie psychologii klinicznej. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2019; 19(1): 54-62. https://doi.org/10.15557/PiPK.2019.0008

4. Aran-Filippetti V, López MB. Las funciones ejecutivas en la clínica neuropsicológica infantil. Psicología desde el Caribe. Universidad del Norte. 2013; 30(2): 380-415. Spanish.

5. Tripp G, Wickens JR. Neuropsychology of ADHD. Neuropharmacology. 2009; 57: 579-589. https://doi.org/10.1016/j.neuropharm.2009.07.026.

6. Suat E, Ozdel K, Oncu B, Colak B, Kandemir H, Canat S. Temperamental Characteristics in Adults with Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: A Comparison with Bipolar Disorder and Healthy Control Groups. Psychiatry Investig. 2013; 10(2): 137-142. https://doi.org/10.4306/pi.2013.10.2.137

7. Wojnarska A. Nieprzystosowanie społeczne osób dorosłych z ADHD – aspekty diagnostyczne. Lubelski Rocznik Pedagogiczny. 2019; 38(2): 89-109. https://doi.org/10.17951/lrp.2019.38.2.89-109

8. Faraone SV, Asherson P, Banaschewski T, Biederman J, Buitelaar JK, Ramos-Quiroga JK, et al. Attention-deficit/hyperactivity disorder. Nat Rev Dis Primers. 2015; 1: 15020. https://doi.org/10.1038/nrdp.2015.20

9. Van Dijk FE, Mostert J, Glennon J, Onnink M, Dammers J, Vasquez AA, et al. Five factor model personality traits relate to adult attention-deficit/hyperactivity disorder but not to their distinct neurocognitive profiles. Psychiatry Research. 2017; 258: 255-261. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2017.08.037

10. Borkowska, A. Impulsywność poznawcza w zespole ADHD. Psychologia rozwojowa. 2005; 10(3): 145-156.

11. Rabinovitz BB, O'Neill S, Rajendran K, Halperin JM. Temperament, executive control, and attention-deficit/ hyperactivity disorder across early development. Journal of Abnormal Psychology. 2016; 125(2):196-206. https://doi.org/10.1037/abn0000093

12. Wang L, Yu Y, Fu M, Yeh W, Hsu J, Yang Y, et al. Attention deficit – hyperactivity disorder is associated with allergic symptoms and low levels of hemoglobin and serotonin. Sci Rep. 2018; 8: 10229: 1-7. HTTPS://DOI.ORG/10.1038/s41598-018-28702-5

13. Strelau J. Psychologia temperamentu. Warszawa: PWN; 2001.

14. Strelau J. Temperament. W: Zeigler-Hill V, Shackelford TK. (red.), Encyclopedia of Personality and Individual Differences. Nowy Jork: Meteor Springer; 2020. https://doi.org/10.1007/978-3-319-24612-3_446

15. Pinzone V, De Rossi P, Trabucchi G, Lester D, Girardi P, Pompili M. Temperament correlates in adult ADHD: a systematic review. J Affect Disord. 2019; 252: 394-403. https://doi.org/10.1016/j.jad.2019.04.006 PMID: 31003108

16. Buss AH, Plomin R. Temperament: Early developing personality traits. Nowy Jork: Erlbaum, Hillsdale; 1984.

17. Chess S, Thomas A. Origins and Evolution of Behavior Disorders: From Infancy to Early Adult Life. Nowy Jork: Brunner/Mazel; 1984.

18. Rothbart MK. Commentary: differentiated measures of temperamental multiple pathways to childhood disorders. J. Clin. Child Adolesc. Psychol. 2004; 33(1): 82-87.

19. West A, Schenkel LS, Pavuluri MN. Early childhood temperament in pediatric bipolar disorder and attention deficit hyperactivity disorder. J. Clin. Psychol, 2008; 64(4): 402-421.

20. Lipowska M, Dykalska-Bieck D. Czy impulsywność w ADHD ma komponenty temperamentalne?. Psychiatria i psychologia kliniczna. 2010; 10(3): 169-181.

21. Havighurst RJ. Human development and education. Nowy Jork: Longmans, Green; 1953.

22. Podgórska-Jachnik D. Psychospołeczne konteksty ADHD. W: Sipowicz K, Witusik A, Pietras T. (red.), ADHD Wybrane zagadnienia diagnozy i terapii. Wrocław: Wydawnictwo Continuo; 2019.

23. Stevens J, Quittner AL, Zuckerman JB, Moore S. Behavioral inhibition, self-regulation of motivation, and working memory in children with attention deficit hyperactivity disorder. Developmental Neuropsychology. 2002; 21(2): 117-139. https://doi.org/10.1207/s15326942dn2102_1

24. Kooij JJS. Adult ADHD: Diagnostic assessment and treatment. 3rd ed. London: Springer-Verlag; 2012. https://doi.org/10.1007/978-1-4471-4138-9

25. Ramos-Quiroga JA, Nasillo V, Richarte V, et al. Criteria and Concurrent Validity of DIVA 2.0: A Semi-Structured Diagnostic Interview for Adult ADHD. J Atten Disord. 2019;23(10):1126- 1135. https://doi.org/10.1177/1087054716646451

26. Cyniak-Cieciura M, Zawadzki B, Strelau J. Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu: Wersja Zrewidowana. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego; 2016.

27. Cyniak-Cieciura M. Temperament a nasilenie objawów pourazowego zaburzenia stresowego. Rozprawa doktorska na kierunku psychologia w zakresie psychologii różnic indywidualnych napisana pod kierunkiem Prof. dr hab. Bogdana Zawadzkiego, Warszawa. 2017.

28. Eysenck SB, Eysenck HJ. The place of impulsiveness in a dimensional system of personality description. Br J Soc Clin Psychol. 1977 Feb; 16(1): 57-68.

29. Langer EJ, Chanowitz B, Blank A. Mindlessness-mindfulness in perspective: A reply to Valerie Folkes. Journal of Personality and Social Psychology. 1985; 48(3): 605-607. https://doi.org/10.1037/0022-3514.48.3.605

30. Krajewska K, Słowińska A. Wpływ prenatalnej ekspozycji na leki z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny na rozwój zaburzeń ze spektrum autyzmu. Psychiatria i Psychologia Kliniczna. 2017; 17(1): 57-62. https://doi.org/10.15557/pipk.2017.0006

31. Cichoń L, Jelonek I, Janas-Kozik M. ADHD – wskazówki praktyczne: farmakoterapia i prowadzenie dokumentacji. Psychiatria i Psychologia Kliniczna. 2017; 17(4): 270- 273. https://doi.org/10.15557/PiPK.2017.0031

32. Hanć. T. ADHD jako czynnik ryzyka otyłości. Aktualny stan badań. Psychiatr. Pol. 2018; 52(2): 309-322. https://doi.org/10.12740/pp/70388

33. Congdon E, Canli T. A neurogenetic approach to impulsivity. Temperamental risk factors in young adults with ADHD symptoms 153 Curr Probl Psychiatry 2020;21(3): 140-153 J Pers. 2008; 76(6): 1447-1484. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2008.00528.x.

34. Ksiądz-Gołębiowska N, Oleś M. Poczucie własnej skuteczności i subiektywna jakość życia u chłopców z ADHD w wieku wczesnoszkolnym. Polskie Forum Psychologiczne. 2019; 26(2): 225-240. https://doi.org/10.14656/pfp20190205.

35. Bobkowicz-Lewartowska L, Giers M. Spostrzeganie temperamentu dzieci z ADHD przez nauczycieli i rodziców. Kwartalnik Pedagogiczny. 2016; 1(239): 156-170.

36. Semeijn, E. J., Michielsen, M., Comijs, H. C., Deeg, D. J. H., Beekman, A. T. F., & Kooij, J. J. S. Criterion Validity of an Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) Screening List for Screening ADHD in Older Adults Aged 60-94 years. The American Journal of Geriatric Psychiatry. 2013; 21(7): 631-635. https://doi.org/10.1016/j.jagp.2012.08.003

Temperamentalne czynniki ryzyka u młodych dorosłych z objawami ADHD

Autor

DOI:

Słowa kluczowe:

Abstrakt

Bibliografia

Pobrania

Opublikowane

Numer

Dział

Licencja

Jak cytować

sidebar

Język / Language