Kontrowersje dotyczące stosowania leków SSRI w ciąży i zwiększonego ryzyka urodzenia dziecka zespektrum autyzmu - opis przypadku i przegląd literatury
DOI:
https://doi.org/10.2478/cpp-2020-0023Słowa kluczowe:
Ciąża, SSRI, zaburzenia ze spektrum autyzmuAbstrakt
Wstęp: Trwa dyskusja czy stosowanie przez kobiety ciężarne leków z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) zwiększa ryzyko rozwoju zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) u potomstwa.
Cel pracy: Celem pracy było 1) przedstawienie na podstawie opisu przypadku potencjalnych czynników mogących mieć wpływ na rozwój u dziecka ASD, 2) przegląd literatury dotyczącej ryzyka wystąpienia ASD w przypadku stosowania przez matkę w ciąży leków z grupy SSRI.
Opis przypadku: Opis przypadku dotyczy dziecka 33-letniej pacjentki, wcześniej leczonej z powodu epizodu depresji w wieku 23 lat. W 28 r.ż. kobieta zaszła w planowaną ciążę, podczas której od początku 15 tygodnia obserwowano zaburzenia snu. W czasie kolejnych kilku tygodni stopniowo rozwinął się pełnoobjawowy zespół depresyjny, wymagający zastosowania sertraliny. Poród odbył się drogami i siłami natury, urodził się zdrowy chłopiec, u którego w wieku 2,5 roku rozpoznano ASD, co stało się czynnikiem spustowym rozwoju 3 epizodu depresji u pacjentki.
Wyniki: Wyniki badań wskazują, iż z jednej strony SSRI mają zdolność przenikania bariery łożyskowej, wpływając na procesy przekaźnictwa serotoninergicznego u płodu, zaburzając procesy neurorozwojowe, z drugiej potwierdzono większe ryzyko rozwoju ASD u dzieci matek z depresją nie stosujących farmakoterapii w stosunku do populacji ogólnej oraz w przypadku występowania epizodów depresji u matki w przeszłości oraz w odniesieniu do płodów męskich. Większe ryzyko wystąpienia ASD u dzieci matek przyjmujących SSRI można wiązać nie tylko z samym przyjmowania leków, ale także faktem występowania depresji i prawdopodobnym wspólnym podłożem genetycznym dla obu zaburzeń. W każdym indywidualnym przypadku należy brać pod uwagę także inne czynniki ryzyka rozwoju ASD w postaci m.in. deficytów wit. D3, nienasyconych kwasów tłuszczowych, poziomu oksytocyny, obecności dysbiozy jelitowej.
Bibliografia
1. Who.int. n.d. [Internet]. WHO. Maternal Mental Health; [cytowana 2 kwietnia 2020]. Dostępne na: https://www.who. int/mental_health/maternal-child/maternal_mental_health/en.
2. Smoller WJ, Kendler K, Craddock N, Lee Hyouk P, Neale MB, Nurnberger JN, et al. Identification of risk loci with shared effects on five major psychiatric disorders: a genome-wide analysis. The Lancet. 2013; 381: 1371-1379.
3. Sontag-Padilla L, Schultz D, Reynolds K, Lovejoy SL, Firth R. Maternal Depression: Implications for Systems Serving Mother and Child. Santa Monica, CA: RAND Corporation, RR-404¬CCBHO 2013.
4. Chan J, Natekar A, Einarson A, Koren G. Risks of untreated depression in pregnancy. Can Fam Physician. 2014; 60: 242-243.
5. Grote NK, Bridge JA, Gavin AR, Melville JL, Iyengar S, Katon WJ. A Meta-analysis of Depression During Pregnancy and the Risk of Preterm Birth, Low Birth Weight, and Intrauterine Growth Restriction. Arch Gen Psychiatry. 2010; 67:1012-1024.
6. Gentile S. Untreated depression during pregnancy: Short-and long-term effects in offspring. A systematic review. Neuroscience. 2017; 342: 154-166.
7. Andersson L, Sundström-Poromaa I, Wulff M, Åström M, Bixo M. Implications of Antenatal Depression and Anxiety for Obstetric Outcome. Obstet Gynecol. 2004; 104: 467-476.
8. Andalib S, Emamhadi MR, Yousefzadeh-Chabok S, Shakouri SK, Høilund-Carlsen PF, Vafaee MS, et al. Maternal SSRI exposure increases the risk of autistic offspring: A meta-analysis and systematic review. Eur Psychiatry. 2017; 45: 161-166.
9. Flores JM, Avila-Quintero VJ, Bloch MH. Selective Serotonin Reuptake Inhibitor Use During Pregnancy—Associated With but Not Causative of Autism in Offspring. JAMA Psychiatry. 2019;76:1225–1227.
10. Mezzacappa A, Lasica PA, Gianfagna F, Cazas O, Hardy P, Falissard B, et al. Risk for Autism Spectrum Disorders According to Period of Prenatal Antidepressant Exposure. JAMA Pediatrics. 2017; 171: 555.
11. The british psychological society and the royal college of psychiatrists [Internet]. Antenatal and postnatal mental health Clinical management and service guidance; [cytowana kwietnia 2020]. Dostępne na: https://www.nice.org.uk/guidance/cg192/ evidence/full-guideline-pdf-4840896925
12. Samochowiec J, Rybakowski J, Gałecki P, Szulc A, Rymaszewska J, Cubała WJ, et al. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące leczenia zaburzeń afektywnych u kobiet w wieku rozrodczym. Część I: Leczenie depresji.
13. Molenaar NM, Kamperman AM, Boyce P, Bergink V. Guidelines on treatment of perinatal depression with antidepressants: An international review. Aust N Z J Psychiatry. 2018; 52: 320-327.
14. MP [Internet]. Medycyna Praktyczna. Falvit mama (składniki mineralne + witaminy) -tabletki powlekane; [cytowana 2 kwietnia 2020]. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/leki/ lek/62521,Falvit-mama-tabletki-powlekane
15. Man K, Tong H, Wong L, Chan E, Simonoff E, Wong I. Exposure to selective serotonin reuptake inhibitors during pregnancy and risk of autism spectrum disorder in children: A systematic review and meta-analysis of observational studies. Neurosci Biobehav Rev. 2015; 49: 82-89.
16. Zhou X, Li YJ, Ou J, Li YM. Association between maternal antidepressant use during pregnancy and autism spectrum disorder: an updated meta-analysis. Molecular Autism. 2018; 9
17. McDonagh MS, Matthews A, Phillipi C, Romm J, Peterson K, Thakurta S, et al. Depression Drug Treatment Outcomes in Pregnancy and the Postpartum Period. Obstet Gynecol. 2014; 124: 526-534.
18. Kaplan Y, Keskin-Arslan E, Acar S, Sozmen K. Prenatal selective serotonin reuptake inhibitor use and the risk of autism spectrum disorder in children: A systematic review and meta-analysis. Reprod Toxicol. 2016; 66: 31-43.
19. Kobayashi T, Matsuyama T, Takeuchi M, Ito S. Autism spectrum disorder and prenatal exposure to selective serotonin reuptake inhibitors: A systematic review and meta-analysis. Reprod Toxicol. 2016; 65: 170-178.
20. Kaplan Y, Keskin-Arslan E, Acar S, Sozmen K. Maternal SSRI discontinuation, use, psychiatric disorder and the risk of autism in children: a meta-analysis of cohort studies. Br J Clin Pharmacol. 2017; 83: 2798-2806.
21. Halvorsen A, Hesel B, Østergaard S, Danielsen A. In Utero Exposure to SSRI s and Development of Mental Disorders: A Systematic Review and Meta-analysis. Acta Psychiatr Scand. 2019; 139: 493-507.
22. Hendrick V, Stowe Z, Altshuler L, Hwang S, Lee E, Haynes D. Placental Passage of Antidepressant Medications. Am J Psychiatry. 2003; 160: 993-996.
23. Bonnin A, Levitt P. Fetal, maternal, and placental sources of serotonin and new implications for developmental programming of the brain. Neuroscience. 2011; 197: 1-7.
24. Wray N, Ripke S, Mattheisen M, Trzaskowski M, Byrne EM, et al. Genome-wide association analyses identify 44 risk variants and refine the genetic architecture of major depression. Nat Genet. 2018; 50: 668-681.
25. Rackers HS, Thomas S, Williamson K, Posey R, Kimmel MC. Emerging literature in the Microbiota-Brain Axis and Perinatal Mood and Anxiety Disorders. Psychoneuroendocrinology. 2018; 95: 86-96.
26. Gałęcka M, Bartnicka A, Szewc M, Mazela J. Kształtowanie się mikrobioty jelitowej u niemowląt warunkiem zachowania zdrowia. Optimal development of infantile gut microbiota secure longterm health. Stand Med Pediatr. 2016; 13: 359-367.
27. Kim S, Kim H, Yim Y, Ha S, Atarashi K, Guan Tan T, et al. Maternal gut bacteria promote neurodevelopmental abnormalities in mouse offspring. Nature. 2017; 549: 528-532.
28. Mesa MD, Loureiro B, Iglesia I, Gonzalez S, Olive E, Algar O, et al. The Evolving Microbiome from Pregnancy to Early Infancy: A Comprehensive Review. Nutrients. 2020;12:133.
29. Li K, Hu Z, Ou J, Xia K. Altered gut microbiome in Autism Spectrum Disorder: potential mechanism and implications for clinical intervention. Glob Clin Transl Res. 2019; 1:45-52.
30. Vich Vila A, Collij V, Sanna S, Sinha T, Imhann F, Bourgonje A, et al. Impact of commonly used drugs on the composition and metabolic function of the gut microbiota. Nat Commun. 2020; 11: 362.
31. Mangiola F, Ianiro G, Franceschi F, Fagiuoli S, Gasbarrini G, Gasbarrini A. Gut microbiota in autism and mood disorders. World J Gastroenterol. 2016; 22: 361-368.
32. Kim DR, O’Reardon JP, Epperson CN. Guidelines for the Management of Depression During Pregnancy. Curr Psychiatry Rep. 2010; 12: 279-281.
33. Osimo EF, Baxter LJ, Lewis G, Jones PB, Khandaker GM. Prevalence of low-grade inflammation in depression: a systematic review and meta-analysis of CRP levels. Psychol Med. 2019; 49: 1958-1970.
34. Köhler-Forsberg O, Buttenschøn H, Tansey K, Maier W, Hauser J, Dernovsek M, et al. Association between C-reactive protein (CRP) with depression symptom severity and specific depressive symptoms in major depression. Brain Behav Immun. 2017; 62: 344-350.
35. Fink NR, Chawes B, Bønnelykke K, Thorsen J, Stockholm J, Rasmussen M, et al. Levels of Systemic Low-grade Inflammation in Pregnant Mothers and Their Offspring are Correlated. Sci Rep. 2019; 9: 3043.
36. Jiang NM, Cowan M, Moonah SN, Petri WA. The impact of systemic inflammation on neurodevelopment. Trends Mol. Med. 2018; 24: 794-804.
37. Brown AS, Sourander A, Hinkka-Yli-Saloma ̈ki S, McKeague I, Sundvall J, Surcel HM. Elevated maternal C-reactive protein and autism in a nationalbirth cohort. Mol Psychiatry. 2014; 19: 259¬264.
38. Amegah AK, Klevor MK, Wagner CL. Maternal vitamin D insufficiency and risk of adverse pregnancy and birth outcomes: A systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. PLoS One. 2017; 12:e0173605.
39. Marshall I, Mehta R, Petrova A. Vitamin D in the maternal–fetal– neonatal interface: clinical implications and requirements for supplementation. J Matern Fetal Neonatal Med. 2013; 26:7: 633¬638.
40. Groves NJ, McGrath JJ, Burne THJVitamin D as a Neurosteroid Affecting the Developing and Adult Brain. Vitamin D as a Neurosterpid Affecting the Developing and Adult Brain. Annu Rev Nutr. 2014; 34: 117-141.
41. García-Serna A, Morales E. Neurodevelopmental effects of prenatal vitamin D in humans: systematic review and meta-analysis. Mol Psychiatry. 2019.
42. Karowicz-Bilińska A, Nowak-Markwitz E, Opala T, Oszukowski P, Poręba R, Spaczyński M. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol. 2014; 85: 395-399.
43. Lin P, Chang C, Chong M, Chen H, Su K. Polyunsaturated Fatty Acids in Perinatal Depression: A Systematic Review and Meta-analysis. Biol Psychiatry. 2017; 82: 560-569.
44. McNamara RK, Carlson SE. Role of omega-3 fatty acids in brain development and function: potential implications for the pathogenesis and prevention of psychopathology. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids. 2006; 75: 329-349.
45. Andrade-da-Costa B, Isaac AR, Augusto RL, Fabricio de Souza R, Freitas HR, de Melo Reis RA. Epigenetic Effects of Omega-3 Fatty Acids on Neurons and Astrocytes During Brain Development and Senescence. Omega Fatty Acids in Brain and Neurological Health, wyd. 2. Academic Press; 2019. s. 479-490.
46. Dome P, Tombor L, Lazary J, Gonda X, Rihmer Z. Natural health the treatment of major depressive disorder: a review. Brain Res. Bull. 2019; 146: 51-78.
47. Cheng Y, Tseng P, Chen Y, Stubbs B, Yang W, Chen T, et al. Supplementation of omega 3 fatty acids may improve hyperactivity, lethargy, and stereotypy in children with autism spectrum disorders: a meta-analysis of randomized controlled trials. Neuropsychiatr Dis and Treat. 2017; 13: 2531–2543.
48. Kenkel W, Yee J, Carter C. Is Oxytocin a Maternal–Foetal Signalling Molecule at Birth? Implications for Development. J Neuroendocrinol. 2014; 26: 739-749.
49. Smallwood M, Sareen A, Baker E, Hannusch R, Kwessi E, Williams T. Increased Risk of Autism Development in Children Whose Mothers Experienced Birth Complications or Received Labor and Delivery Drugs. ASN Neuro. 2016; 8:1759091416659742.
50. Weisman O, Agerbo E, Carter C, Harris J, Uldbjerg N, Henriksen T, et al. Oxytocin-augmented labor and risk for autism in males. Behav Brain Res. 2015; 284: 207-221.
51. Guastella A, Cooper M, White C, White M, Pennell C, Whitehouse A. Does perinatal exposure to exogenous oxytocin influence child behavioural problems and autistic-like behaviours to 20 years of age?. J Child Psychol Psychiatr. 2018; 59: 1323-1332.
52. El Falougy H, Filova B, Ostatnikova D, Bacova Z, Bakos J. Neuronal morphology alterations in autism and possible role of oxytocin. Endocr regul. 2019; 53: 46-54.
53. Uzefovsky F, Bethlehem R, Shamay-Tsoory S, Ruigrok A, Holt R, Spencer M, et al. The oxytocin receptor gene predicts brain activity during an emotion recognition task in autism. Molecular Autism. 2019; 10:12.
54. Bernaerts S, Boets B, Bosmans G, Steyaert J, Alaerts K. Behavioral effects of multiple-dose oxytocin treatment in autism: a randomized, placebo-controlled trial with long-term follow-up. Mol Autism. 2020; 11: 6.
55. Xu XJ, Shou XJ, Li J, Jia MX, Zhang JS, Guo Y i wsp. Mothers of autistic children: lower plasma levels of oxytocin and Arg¬vasopressin and a higher level of testosterone. PLoS One. 2013; 8: e74849.
56. Dzirbíková Z, Talarovičová A, Štefánik P, Olexová L, Kršková L. Testosterone enhancement during pregnancy influences social coping and gene expression of oxytocin and vasopressin in the brain of adult rats. Acta Neurobiol Exp. 2018; 78: 264-270.
57. Lai MC, Lombardo MV, Auyeung B, Chakrabarti B, Baron-Cohen S. Sex/Gender Differences and Autism: Setting the Scene for Future Research. J Am Acad Child Psy Adolesc Psychiatry. 2015; 54:11-24.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Autorzy
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
