Słowa kluczowe
parasomnie fazy snu REM
zaburzenia snu
koszmary senne
Abstrakt
Wstęp. Paraliż senny (PS) jest stanem występującym powszechnie u ludzi na całym świecie, znanym od tysięcy lat, zakorzenionym w kulturze wielu krajów, budzącym silne emocje, choć wciąż mało poznanym. Kliniczny obraz zaburzenia może być bardzo różnorodny, często towarzyszą mu halucynacje hipnopompiczne, hipnagogiczne, dolegliwości somatyczne a także uczucie silnego lęku. Zawsze występuje uczucie paraliżu ciała przy zahamowanej świadomości. Patofizjologia PS nie jest do końca poznana, jednak większość teorii wyjaśniających to zjawisko opiera się na założeniu, że wynika on z nieprawidłowego nakładania się fazy snu REM oraz stanu czuwania. Doświadczają go ludzie zdrowi, ale znacząco częściej towarzyszy on zaburzeniom somatycznym i psychicznym, dlatego coraz częściej staję się on przedmiotem zainteresowania badaczy.
Cel. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie najważniejszych informacji dotyczących zaburzenia jakim jest paraliż senny - jego historii, kontekstu kulturowego, patofizjologii, rozpowszechnienia, symptomatologii, współwystępowania z innymi zaburzeniami somatycznymi i psychicznymi oraz diagnostyki i dostępnych form zapobiegania i leczenia.
Materiał i metoda. Dokonano przeglądu dostępnej literatury korzystając z baz bibliograficznych Google Scholar wprowadzając słowa klucze: sleep paralysis, REM sleep parasomnias, sleep disorder, night terrors oraz deskryptory czasowe: 1980-2018.
Wyniki
- Paraliż senny został opisany już w starożytności, a interpretacje związane z jego występowaniem w dużym stopniu są zależne od kultury i wierzeń.
- Symptomatologia zaburzenia jest bardzo różnorodna: obecne są zarówno objawy z kręgu psychicznego, jak somatycznego.
- Patofizjologia zaburzenia nie została w pełni wyjaśniona. Podstawą większość teorii dotyczących paraliżu sennego jest założenie, że wynika on z dysfunkcyjnego nakładania się fazy snu REM i stanu czuwania.
- Rozpowszechnienie PS chociaż raz w życiu wynosi 7,6% w populacji ogólnej, choć szacuje się, że jest znacznie częstszy u osób z różnymi zaburzeniami psychicznymi i somatycznymi.
- Leczenie PS wiąże się ze zmianą stylu życia oraz stosowaniem farmakoterapii i psychoterapii
Bibliografia
1. de Sá JF, Mota-Rolim SA. Sleep paralysis in Brazilian folklore and other cultures: a brief review. Front Psychol. 2016 7;7:1294.
2. Kompanje EJ. ‘The devil lay upon her and held her down’ Hypnagogic hallucinations and sleep paralysis described by the Dutch physician Isbrand van Diemerbroeck (1609–1674) in 1664. J Sleep Res. 2008;17(4):464-7.
3. Ropper, A. H. (2016). Adams and Victor's principles of neurology. New York: McGraw-Hill Medical Pub. Division.
4. American Academy of Sleep Medicine. "International classification of sleep disorders–third edition (ICSD-3)." Darien, IL: American Academy of Sleep Medicine 2014.
5. Gangdev P, Dua V, Desjardins NIsolated sleep paralysis and hypnic hallucinations in schizophrenia. Indian J Psychiatry. 2015;57(4):383-5.
6. Cheyne J.A, Newby‐Clark IR, Rueffer SD. Relations among hypnagogic and hypnopompic experiences associated with sleep paralysis. J Sleep Res. 1999 ;8(4):313-7.
7. Denis D, French CC, Rowe R, Zavos HM, Nolan PM, Parsons MJ et al. A twin and molecular genetics study of sleep paralysis and associated factors. J Sleep Res. 2015;24(4):438-46
8. Sharpless BA. A clinician’s guide to recurrent isolated sleep paralysis. Neuropsychiatr Dis Treat. 2016;12:1761-7.
9. Jalal B, Simons-Rudolph J, Hinton DE.Explanations of sleep paralysis among Egyptian college students and the general population in Egypt and Denmark. Transcult Psychiatry. 2014;51(2):158-75.
10. Fukuda K, Miyasita A, Inugami M, Ishihara K.High prevalence of isolated sleep paralysis: Kanashibari phenomenon in Japan. Sleep. 1987;10(3):279-86.
11. Wing YK, Lee ST, Chen CN.Sleep paralysis in Chinese: ghost oppression phenomenon in Hong Kong Sleep. 1994;17(7):609-13.
12. Jalal B, Romanelli A, Hinton DECultural Explanations of sleep paralysis in Italy: the pandafeche attack and associated supernatural beliefs. Cult Med Psychiatry. 2015;39(4):651-64.
13. McNally RJ, Clancy SA.Sleep paralysis, sexual abuse, and space alien abduction. Transcult Psychiatry. 2005;42(1):113-22.
14. Brooks PL, Peever JH. Identification of the transmitter and receptor mechanisms responsible for REM sleep paralysis. J Neurosci. 2012;32(29):9785-95.
15. Björn WW., Schulz H. Recurrent isolated sleep paralysis: Polysomnographic and clinical findings. Somnologie- Schlafforschung und Schlafmedizin. 2004;8(2):53-60.
16. Torontali ZA, Grace KP, Horner RL, Peever JH. Cholinergic involvement in control of REM sleep paralysis. J Physiol. 2014 ;592(7):1425-6.
17. Jalal B, Ramachandran VS. Sleep paralysis and “the bedroom intruder”: The role of the right superior parietal, phantom pain and body image projection. Med Hypotheses. 2014;83(6):755-7.
18. Sharpless BA1, Barber JP. Lifetime prevalence rates of sleep paralysis: a systematic review. Sleep Med Rev. 2011;15(5):311-5.
19. Dahmen N, Kasten M, Müller MJ, Mittag K. Frequency and dependence on body posture of hallucinations and sleep paralysis in a community sample. J Sleep Res. 2002;11(2):179-80.
20. Alfonso Suárez S. Isolated sleep paralysis in patients with disorders due to anxiety crisis. Actas Luso Esp Neurol Psiquiatr Cienc Afines. 1991;19(1):58-61.
21. Jalal B, Hinton DE. Rates and characteristics of sleep paralysis in the general population of Denmark and Egypt. Cult Med Psychiatry. 2013;37(3):534-48.
22. O'Hanlon J, Murphy M, Di Blasi Z. Experiences of sleep paralysis in a sample of Irish university students. Ir J Med Sci. 2011;180(4):917-9.
23. American Sleep Disorders Association. International classification of sleep disorders. Revised: Diagnostic and coding manual; 1994. [cytowana 20 lipca 2018]. Dostępna z: http://www. absm. org/ PDF/ICSD. pdf.
24. Otto MW, Simon NM, Powers M, Hinton D, Zalta AK, Pollack MH. Rates of isolated sleep paralysis in outpatients with anxiety disorders. J Anxiety Disord. 2006;20(5):687-93.
25. Hinton DE, Pich V, Chhean D, Pollack MH, McNally RJ.Sleep paralysis among Cambodian refugees: association with PTSD diagnosis and severity. Depress Anxiety. 2005;22(2):47-51.
26. Abrams MP, Mulligan AD, Carleton RN, Asmundson GJ. Prevalence and correlates of sleep paralysis in adults reporting childhood sexual abuse. J Anxiety Disord. 2008;22(8):1535-41.
27. Golzari SE, Ghabili K. Alcohol-mediated sleep paralysis: the earliest known description. Sleep Med. 2013;14(3):298
28. Bell CC, Hildreth CJ, Jenkins EJ, Carter C. The relationship of isolated sleep paralysis and panic disorder to hypertension." J Natl Med Assoc. 1988;80(3):289-94.
29. Ohayon MM, Zulley J, Guilleminault C, Smirne S. Prevalence and pathologic associations of sleep paralysis in the general population. Neurology. 1999 12;52(6):1194-200.
30. Hsieh SW, Lai CL, Liu CK, Lan SH, Hsu CY. Isolated sleep paralysis linked to impaired nocturnal sleep quality and health-related quality of life in Chinese-Taiwanese patients with obstructive sleep apnea. Qual Life Res. 2010;19(9):1265-72
31. Amann VC, Maru NK, Jain V.Hypersomnolence in Wilson disease." J Clin Sleep Med. 2015 15;11(11):1341-3.
32. Nevsimalova S, Buskova J, Bruha R, Kemlink D, Sonka K, Vitek L, et al. Sleep disorders in Wilson’s disease. Eur J Neurol. 2011;18(1):184- 90.
33. Anderson KN, Pilsworth S, Sharples LD, Smith IE, Shneerson JM. Idiopathic hypersomnia: a study of 77 cases. Sleep. 2007;30(10):1274-81.
34. Karacan I, Thornby JI, Anch M, Booth GH, Williams RL, Salis PJ. Dose‐related sleep disturbances induced by coffee and caffeine. Clin Pharmacol Ther. 1976;20(6):682-9
35. Phillips BA,Danner FJ Cigarette smoking and sleep disturbance." Arch Intern Med. 1995 Jul;155: 740-737.
36. https://icd.who.int [strona domowa w Internecine] [cytowana 22 lipca 2018].
37. https://dsm.psychiatryonline.org [strona domowa w Internecine] [cytowana 22 lipca 2018].
38. Sharpless BA, McCarthy KS, Chambless DL, Milrod BL, Khalsa SR, Barber JP. Isolated sleep paralysis and fearful isolated sleep paralysis in outpatients with panic attacks. J Clin Psychol. 2010;66(12):1292-306.
39. Paradis C, Friedman S, Hinton DE, McNally RJ, Solomon LZ, Lyons KA.The assessment of the phenomenology of sleep paralysis: the Unusual Sleep Experiences Questionnaire (USEQ). CNS Neurosci Ther. 2009;15(3):220-6
40. Fulda S, Hornyak M, Müller K, Cerny L, Beitinger PA, Wetter TC. Development and validation of the Munich Parasomnia Screening (MUPS). Somnologie - Schlafforschung und Schlafmedizin. 2008;12:56-65.
41. Cheyne JA. Situational factors affecting sleep paralysis and associated hallucinations: position and timing effects.J Sleep Res. 2002;11(2):169-77.
42. Stores G. Medication for sleep - wake disorders. Arch Dis Child. 2003;88: 899-903.
43. Hishikawa Y, Ida H, Nakai K, Kaneko Z. Treatment of narcolepsy with imipramine (tofranil) and desmethylimipramine (pertofran). J Neurol Sci. 1966;3(5):453-61.
44. Koran LM, Raghavan S.Fluoxetine for isolated sleep paralysis. Psychosomatics. 1993;34(2):184-7.
45. Schrader H, Kayed K, Bendixen Markset AC, Treidene HE. The treatment of accessory symptoms in narcolepsy: a double‐blind cross‐over study of a selective serotonin re‐uptake inhibitor (femoxetine) versus placebo. Acta Neurol Scand. 1986;74(4):297- 303.
46. Jalal B.How to make the ghosts in my bedroom disappear? Focused-attention meditation combined with muscle relaxation (MR therapy) - a direct treatment intervention for sleep paralysis. Front Psychol. 201629;7:28.
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Prawa autorskie (c) 2018 Autorzy