Zespół jelita drażliwego – aspekty psychiatryczne
DOI:
https://doi.org/10.2478/cpp-2019-0003Słowa kluczowe:
zespół jelita drażliwego, somatyzacja, choroba psychicznaAbstrakt
Wstęp: Zespół jelita drażliwego jest przewlekłą chorobą przewodu pokarmowego zaliczaną do czynnościowych zaburzeń żołądkowo-jelitowych, a jego rozpoznanie ustalane jest w oparciu o tzw. Kryteria Rzymskie IV z 2016 roku. Częstość występowania IBS w populacji ogólnej wynosi ok. 10-20%, z większym rozpowszechnieniem wśród kobiet. W etiologii zespołu jelita drażliwego uwzględnia się: zaburzenia czucia trzewnego, czynności motorycznej i wydzielniczej jelit, przebycie biegunki infekcyjnej i zaburzenia mikroflory, dysregulację osi mózg-jelito (wpływ osi podwzgórze-przysadkanadnercza oraz hormonów płciowych), czynniki genetyczne, psychospołeczne, środowiskowe oraz cechy osobowości pacjentów. Leczenie IBS obejmuje stosowanie metod niefarmakologicznych (psychoterapia, edukacja, hipnoterapia, modyfikacje dietetyczne, regularna aktywność fizyczna) oraz farmakoterapii (leki cholinolityczne, antagoniści receptora opioidowego, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, antagoniści receptorów serotoninowych 5-HT3 oraz agoniści 5-HT4).
Cel: Celem autorów niniejszej pracy jest zwrócenie uwagi na pewne aspekty psychiatryczne zespołu jelita drażliwego. Spełnia on bowiem kryteria zaburzenia somatyzacyjnego. Somatyzacja jest istotnym czynnikiem psychologicznym bezpośrednio związanym z nasileniem IBS. Szacuje się, że współczynnik rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych wśród chorych na IBS waha się od 40% do 90% i jest większy niż w populacji ogólnej. Z IBS najczęściej współwystępują zaburzenia afektywne i zaburzenia lękowe.
Metoda: W artykule dokonano przeglądu, dostępnych w bazach Google Scholar i PubMed, badań i prac łączących zagadnienie, jakim jest IBS z aspektami psychiatrycznymi tj. wspólną dla IBS i zaburzeń psychicznych etiopatogenezę, pojęcia somatyzacji w kontekście IBS oraz współwystępowanie chorób i zaburzeń psychicznych z zespołem jelita drażliwego.
Wnioski: Konieczne są dalsze badania określające przyczyny współwystępowania IBS i zaburzeń psychicznych.
Bibliografia
1. Fadgyas-Stanculete M. et al.: The relationship between irritable bowel syndrome and psychiatric disorders: from molecular changes to clinical manifestations. Journal of Molecular Psychiatry 2014; 2 (1): 4
2. Hausteiner-Wiehle C. Henningsen P.: Irritable bowel syndrome: relations with functional mental and somatoform disorders. World journal of gastroenterology: WJG 2014; 20 (20): 6024–6030
3. Grzesiak M. et al.: The Lifetime Prevalence of Anxiety Disorders Among Patients with Irritable Bowel Syndrome. Advances in Clinical and Experimental Medicine 2014; 23 (6): 987-982
4. Mulak A. Smereka A. Paradowski L.: Nowości i modyfikacje w Kryteriach Rzymskich IV. Gastroenterologia Kliniczna 2016; 8 (2): 57–59
5. Lee Y-T Hu L-Y Shen C-C Huang M-W Tsai S-J Yang AC et al.: Risk of Psychiatric Disorders following Irritable Bowel Syndrome: A Nationwide Population-Based Cohort Study. PLoS ONE 2015; 10 (7): e0133283
6. Tosic-Golubovic S. Miljkovic S. Nagorni A. Lazarevic D. Nikolic G.: Irritable bowel syndrome anxiety depression and personality characteristics. Psychiatria Danubina 2010; 22 (3): 418-424
7. Katsanos AH Giannopoulos S Tsivgoulis G.: The brain-gut axis in the pathophysiology of irritable bowel syndrome. Immuno-Gastroenterology 2012; 1 (1): 23-26
8. Mulak A. Tache Y. Laurache M.: Sex hormones in the modulation of irritable bowel syndrome. World journal of gastroenterology: WJG 2014; 20 (20): 2433-2448
9. Nehring P. Mrozikiewicz-Rakowska B. Krasnodębski P. Karnafel W.: Zespół jelita drażliwego – nowe spojrzenie na etiopatogenezę. Przegląd Gastroenterologiczny 2011; 6 (1): 17-22
10. Scott K.P. Antoine J.M. Midtvedt T. et al. Manipulating the gut microbiota to maintain health and treat disease Microbial Ecology in Health & Disease 2015; 26 25877
11. Lee B.J. Bak Y.T.: Irritable bowel syndrome gut microbiota and probiotics. Journal of Neurogastroenterology and Motility 2011; 17 (3): 252-266
12. Dudzińska E. Wpływ mikroflory jelitowej na rozwój zespołu jelita drażliwego. Medycyna Środowiskowa – Enviromental Medicine 2016; 19 (3): 70-76
13. Fond G. et al.: Anxiety and depression comorbidities in irritable bowel syndrome (IBS): a systematic review and meta-analysis. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience 2014; 264 (8): 651-660
14. Hayes P. A. Fraher M. H. Quigley E.M.M.: Irritable Bowel Syndrome: The Role of Food in Pathogenesis and Management. Gastroenterology & Hepatology 2014; 10 (3): 164–174
15. Lee K.N. Lee O.Y.: Intestinal microbiota in pathophysiology and management of irritable bowel syndrome. World journal of gastroenterology: WJG 2014; 20(27): 8886-8897
16. Hughes P.A. Zola H. Penttila I.A. Blackshaw L.A. Andrews J.M. Krumbiegel D.: Immune activation in irritable bowel syndrome: can neuroimmune interactions explain symptoms? American Journal of Gastroenterology 2013; 108 (7): 1066–1074
17. Irwin M.R. Miller A.H.: Depressive disorders and immunity: 20 years of progress and discovery. Brain Behavior and Immunity 2007; 21 (4): 374-383
18. Rudzki L. Frank M. Szulc A. Gałęcka M. Szlachta P. Barwinek D.: Odjelit do depresji–rola zaburzeń ciągłości bariery jelitowej i następcza aktywacja układu immunologicznego w zapalnej hipotezie depresji. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2012; 7 (2): 76-84
19. Carabotti M. Scirocco A. Maselli M.A. Severi C.: The gut-brain axis:interactions between enteric microbiota central and enteric nervous systems. Annals of Gastroenterology 2015; 28 (2): 203-209
20. Jones M.P. Dilley J.B. Drossman D. Crowell M.D.: Brain-gut connections in functional GI disorders:anatomic and physiologic relationships. Neurogastroenterology and Motility 2006; 18 (2): 91-103
21. Tsigos C. Chrousos G.P.: Hypothalamic-pituitary-adrenal axis neuroendocrine factors and stress. Journal of Psychosomatic Research 2002; 53 (4): 865-871
22. Schmidt F.M. Lichtblau N. Minkwitz J. Chittka T. Thormann J. Kirkby K.C. et al.: Cytokine levels in depressed and non-depressed subjects and masking effects of obesity. Journal of psychiatric research 2014; 55: 29-34
23. Fukudo S. Kanazawa M. Kano M. Sagami Y. Endo Y. Utsumi A. Nomura T. Hongo M:. Exaggerated motility of the descending colon with repetitive distention of the sigmoid colon in patients with irritable bowel syndrome. Journal of Gastroenerology 2002; 37 (14): 145-150
24. Claes S.J.: Corticotropin-releasing hormone (CRH) in psychiatry: from stress to psychopathology. Annals of Medicine 2004; 36 (1): 50-61
25. Kennedy P.J. Cryan J.F. Quigley E.M.M. Dinan T.G. Clarke G.: A sustained hypothalamic-pituitary-adrenal axis response to acute psychosocial stress in irritable bowel syndrome. Psychological Medicine 2014; 44 (14): 3123-3134
26. Hauser G. Pletikosic S. Tkalcic M.: Cognitive behavioral approach to understanding irritable bowel syndrome. World Journal of Gastroenterology 2014; 20 (22): 6744-6758
27. Heitkemper M.M. Chang L.: Do fluctuations in ovarian hormones affect gastrointestinal symptoms in women with irritable bowel syndrome? Gender Medicine 2009; 6 (2): 152-167
28. Mulak A. Tache Y. Larauche M.: Sex hormones in the modulation of irritable bowel syndrome. World Journal of Gastroenterology 2014 20 (22): 2433-2448
29. Rybaczyk L.A. Bashaw M.J. Pathak D.R. Moody S.M. Gilders R.M. Holzschu D.L.: An overlooked connection: serotonergic mediation of estrogen-related physiology and pathology. BMC Womens Health 2005; 5:12
30. Houghton L.A. Lea R. Jackson N. Whorwell P.J.: The menstrual cycle affects rectal sensitivity in patients with irritable bowel syndrome but not healthy volunteers. Gut 2002; 50 (4): 471-474
31. Kane SV Sable K Hanauer SB.: The menstrual cycle and its effect on inflammatory bowel disease and irritable bowel syndrome: a prevalence study. American Journal of Gastroenterology 1998; 93 (10): 1867-1872
32. Crowell MD Dubin NH Robinson JC Cheskin LJ Schuster MM Heller BR Whitehead WE.: Functional bowel disorders in women with dysmenorrhea. American Journal of Gastroenterology 1994; 89 (11): 1973-1977
33. Berry A Bindocci E Alleva E: NGF brain and behavioral plasticity. Neural Plasticity 2012; 2012:784040
34. Spiller R.C.: Postinfectious irritable bowel syndrome. Gastroenterology 2003; 124 (6): 1662-1671
35. Coss-Adame E. Rao S.S.: Brain and gut interactions in irritable bowel syndrome: new paradigms and new understandings. Current gastroenterology reports 2014; 16 (4): 379
36. Ellingson B.M. Mayer E. Harris R.J. Ashe-McNally C. Naliboff B.D. Labus J.S. Tillisch K.: Diffusion tensor imaging detects microstructural reorganization in the brain associated with chronic irritable bowel syndrome. Pain 2013; 154 (9): 1528-1541
37. Labus J.S. Dinov I.D. Jiang Z. Ashe-McNally C. Zamanyan A. Shi Y. Hong J.Y. et al.: Irritable bowel syndrome in female patients is associated with alterations in structural brain networks. Pain 2014 155 (1): 137-149
38. Seminowicz DA Labus JS Bueller JA Tillisch K Naliboff BD Bushnell MC Mayer EA: Regional gray matter density changes in brains of patients with irritable bowel syndrome. Gastroenterology 2010; 139 (1):48-57
39. Craggs JG Price DD Robinson ME: Enhancing the placebo response: fMRI evidence of memory and semantic processing in placebo analgesia. J Pain 2014; 15 (4):435-446
40. Adam B. Liebregts T. Holtmann G.: Mechanisms of disease: genetic of functional gastrointestinal disorders – searching the genes that matter. Nature Clinical Practice Gastroenterology & Hepatology 2007; 4 (2): 102-110
41. Saito YA Zimmerman JM Harmsen WS De Andrade M Locke GR Petersen GM Talley NJ.: Irritable bowel syndrome aggregates strongly in families: a family-based case-control study. Neurogastroenterology & Motility 2008; 20 (7): 790-797
42. Bengston MB Ronning T Vatn MH Harris JR.: Irritable bowel syndrome in twins: genes and environment. Gut 2006; 55 (12): 1754-1759
43. Surdea-Blaga T. Baban A. Dumitrascu D.L.:. Psychosocial determinants of irritable bowel syndrome. World Journal of Gastroenterology 2012; 18 (7): 616-626
44. Hotoleanu C. Popp R. Trifa A.P. Nedelcu L. Dumitrascu D.L.: Genetic determination of irritable bowel syndrome. World Journal of Gastroenterology 2008; 14 (43): 6636-6640
45. Dunlop S.P. Coleman N.S. Blackshaw E. et al.: Abnormalities of 5-hydroxytryotamine metabolism in irritable bowel syndrome. Clinical Gastroenterology and Hepatology 2005; 3 (4): 349-357
46. Kapeller J. Houghton L.A. Mönnikes H. Walstab J Möller D Bönisch H Burwinkel B. et al.: First evidence for an association of a functional variant in the microRNA-510 target site of the serotonin receptor-type 3E gene with diarrhea predominant irritable bowel syndrome. Human Molecular Genetics 2008; 17 (19): 2967-2977
47. Engel GL.: The need for a new medical model: a challenge for biomedicine. Science 1977; 196 (4286): 129-136
48. Lutgendorf SK Costanzo ES.: Psychoneuroimmunology and health psychology: an integrative model. Brain Behavior and Immunity 2003; 17 (4): 225-232
49. Van Oudenhove L. Vandenberghe J. Demyttenaere K. Tack J.: Psychosocial factors psychiatric illness and functional gastrointestinal disorders: a historical perspective. Digestion 2010; 82 (4): 201-210
50. Drossman D.A.: Do psychosocial factors define symptom severity and patient status in irritable bowel syndrome? American Journal of Medicine. 1990; 107 (5A): 41-50
51. Tilburg M.A.L. Palsson O.S. Whitehead W.E.: Which psychological factors exacerbate Irritable Bowel Syndrome? Development of a comprehensive model. Journal of psychosomatic research 2013; 74 (6):486-492
52. Whitehead W.E Crowell M.D. Robinson J.C. et al.: Effects of Stressful Life Events on Bowel Symptoms – Subjects with Irritable – Bowel – Syndrome Compared with Subjects Without Bowel Dysfunction. Gut 1992; 33 (6): 825-830
53. Klooker T.K. Braak B. Painter R.C. et al.:. Exposure to severe wartime conditions in early life is associated with an increased risk of irritable bowel syndrome: a population-based cohort study. American Journal of Gastroenterology 2009; 104 (9): 2250-2256
54. Hislop I.G.: Childhood deprivation: an antecedent of the irritable bowel syndrome. Medical Journal of Australia 1979; 1:372-374
55. Chang L.: The role of stress on physiologic responses and clinical symptoms in irritable bowel syndrome. Gastroenterology 2011; 140 (3): 761-765
56. Koloski NA Talley NJ Boyce PM.: A history of abuse in community subjects with irritable bowel syndrome and functional dyspepia: the role of other psychosocial variables. Digestion 2005; 72 (2-3): 86-96
57. Drossman D.A. Leserman J. Nachman G. Li Z.M. Gluck H. Toomey T.C. Mitchell C.M.: Sexual and physical abuse in women with functional or organic gastrointestinal disorders. Annals of Internal Medicine 1990; 113 (11): 828-833
58. Kanuri N. Cassell B. Bruce S.E. White K.S. Gott B.M. Gyawali C.P. Sayuk G.S.: The Impact of Abuse and Mood on Bowel Symptoms and Health-Related Quality of Life in Irritable Bowel Syndrome (IBS). Neurogastroenterology & Motility 2016; 28(10): 1508-1517
59. Drossman D.A.: Abuse trauma and GI illness: is there a link? American Journal of Gastroenterology 2011; 106 (1): 14-25
60. Farnam A. Somi M.H. Sarami F. Farhang S.: Five personality dimensions in patients with irritable bowel syndrome. Neuropsychiatric Disease and Treatment 2008; 4 (5): 959-962
61. Drossman D.A. Leserman J. Li Z. Keefe F. Hu Y.J. Toomey TC.: Effects of coping on health outcome among women with gastrointestinal disorders. Psychosomatic Medicine 2000; 62 (3): 309-317
62. Chey W.D. Kurlander J. Eswaran S.: Irritable Bowel Syndrome – A Clinical Review. JAMA 2015; 313 (9): 949-958
63. Halland M. Talley N.J.: New treatments for IBS. Nature Reviews Gastroenterology and Hepatology 2013; 10 (1): 13-23
64. Nehring P. Mrozikiewicz-Rakowska B. Krasnodębski P. Karnafel W.: Zespół jelita drażliwego-nowe spojrzenie na etiopatogenezę. Przegląd Gastroenterologiczny 2011; 6 (1): 17-22
65. Ford A.C. Talley N.J. Schoenfeld P.S. et al.: Efficacy of antidepressants and psychological therapies in irritable bowel syndrome: systematic review and meta-analysis. Gut 2009; 58 (3): 367-378
66. Li J. Zhu W. Liu W. et al. Rifaximin for irritable bowel syndrome: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials. Medicine (Baltimore). 2016;95 (4):e2534
67. Ford A.C. Quigley E.M.M. Lacy B.E. et al.: Effect of Antidepressants and Psychological Therapies Including Hypnotherapy In Irritable Bowel Syndrome: Systematic Review and Meta-Analysis. The American Journal of Gastroenterology 2014; 109 (9): 1350-1365
68. Morgan V. Pickens D. Gautam S. Kessler R. Mertz H:. Amitriptyline reduces rectal pain related activation of the anterior cingulate cortex in patients with irritable bowel syndrome. Gut 2005; 54 (5): 601-607
69. Nitsch K. Jabłoński M. Samochowiec J. Kurpisz J.: Zaburzenia pod postacią somatyczną: problematyczne zjawisko — problematyczna diagnoza. Psychiatria 2015; 12(2): 77-84
70. Gajewski P. Szczeklik A.: Interna Szczeklika 2016; wyd. 7: 1005-1006
71. Creed F.H. Tomenson B. Chew-Graham C. Macfarlane G.J. Davies I. Jackson J. Littlewood A. McBeth J.: Multiple somatic symptoms predict impaired health status in functional somatic syndromes. International Journal of Behavioral Medicine 2013; 20:194-205
72. Hillilä M.T. Siivola M.T. Färkkilä M.A.: Comorbidity and use of health-care services among irritable bowel syndrome sufferers. Scandinavian Journal of Gastroenterology 2007; 42 (7): 799-806
73. Mayou R. Kirmayer L.J Simon G. Kroenke K. Sharpe M.: Somatoform disorders: time for a new approach in DSM-V. The American Journal of Psychiatry 2005; 162 (5): 847−855
74. Van Oudenhove L Törnblom H Störsrud S Tack J Simrén M.: Depression and Somatization Are Associated With Increased Postprandial Symptoms in Patients with Irritable Bowel Syndrome. Gastroenterology. 2016; 150(4): 866-74
75. Lipowski Z.J.: Somatization: the concept and its clinical application. The American Journal of Psychiatry 1988; 145 (11): 1358-1368
76. W: Bilikiewicz A. Pużyński S. Rybakowski J. Wciórka J. (red.) Siwiak-Kobayashi M.: Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (somatoformiczne). Psychiatria t. 2. 2002: 503−509
77. Grzesiak M. et al.: The Lifetime Prevalence of Anxiety Disorders Among Patients with Irritable Bowel Syndrome. Advances in Clinical and Experimental Medicine 2014; 23 (6): 987-992
78. Fadgyas-Stanculete M. et al.: The relationship between irritable bowel syndrome and psychiatric disorders: from molecular changes to clinical manifest ations. Journal of Molecular Psychiatry 2014; 2 (1): 4
79. Tosic-Golubovic S. Miljkovic S. Nagorni A. Lazarevic D. Nikolic G.: Irritable bowel syndrome anxiety depression and personality characteristics. Psychiatria Danubina 2010; 22 (3): 418-424
80. Fond G. et al.: Anxiety and depression comorbidities in irritable bowel syndrome (IBS): a systematic review and meta-analysis. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience 2014; 264 (8): 651-660
81. Yao-Tung Lee et al.: Risk of Psychiatric Disorders following Irritable Bowel Syndrome: A Nationwide Population-Based Cohort Study. PLoS One 2015; 10(7):e0133283
82. Hausteiner-Wiehle C. Henningsen P.: Irritable bowel syndrome: relations with functional mental and somatoform disorders. World Journal of Gastroenterology 2014; 20 (20): 6024-6030
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Autorzy
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
