Rola czynników motywacyjnych w etiologii zakupów nieplanowanych
Słowa kluczowe:
czynniki motywacyjne, niekontrolowane zakupyAbstrakt
Zjawisko zakupów niekontrolowanych w bardzo małym stopniu kojarzone jest przez przeciętnego człowieka z zaburzeniem czy uzależnieniem. Raczej istnieje tendencja do racjonalizowania zachowań tego rodzaju tłumacząc sobie lub innym, iż wynikają one z niegospodarności, czy też braku zdolności do oszczędzania. Percepcja zmienia się jednak, gdy nadmierne wydawanie pieniędzy prowadzi do trudności finansowych, konfliktów rodzinnych a nawet konfliktu z prawem. Wówczas osoby dotknięte tym problemem zwykle zaczynają szukać specjalistycznej pomocy. W literaturze polskiej jest on jednak słabo opracowany. Niniejszy artykuł ma za zadanie przybliżyć jeden z aspektów tego zaburzenia.
Pierwszy paragraf ukaże, jak jest rozumiane to zjawisko, przybliży specyfikę, skalę jego występowania oraz zasygnalizuje formy pomocy. Drugi będzie dotyczył charakterystycznych dla zjawiska zakupów nieplanowanych różnorodnych motywów patologicznego kupowania (zakupy o motywacji kompulsywnej, impulsywnej oraz hedonistycznej).
Bibliografia
1. Thomas P. Świadome zakupy czyli co naprawdę kupujemy. Wrocław; Purana: 2007.
2. Faber J.R., O’Guinn T.C. Compulsive Buying: Review and Reflection. W: Haugtvedt C.P., Herr P., Kardes F. red., Handbook of Consumer Psychology. Mahwah; Lawrence Erlbaum Associates: 2006: 2-23.
3. Mandal A. Nowe nałogi współczesnego człowieka. Probl. Opiekuńczo-Wychowawcze, 2006; 7: 11-15.
4. Marčinko D., Karlowič D. Oniomania – successful treatment with fluvoxamine and cognitive-behavioral psychotherapy. Psychiatr. Danub., 2005; 17(1): 97-100.
5. Tavares H., Lobo D.S., Fuentes D., Black D.W. Compulsive buying disorder: a review and a Case Vignette. Rev. Bras. Psiquiatr., 2008; 30(1):16-23.
6. Gąsiorowska A. Kupowanie kompulsywne – zjawisko, jego determinanty i konsekwencje: przegląd badań. Przegl. Psychol., 2001; 44(4): 463-477.
7. Tavares H. Impulse control disorders: the return of Esquirol’s instinctive monomania. Rev. Bras. Psiquiatr., 2008; 30(1): 1-2.
8. Doliński D. Psychologiczne mechanizmy reklamy. Gdańsk; GWP: 2003.
9. Mącik D. Między przyjemnością a uzależnieniem. Psychologia zakupów nieplanowanych. Toruń; WN GRADO: 2008.
10. Dittmar H. Understanding and Diagnosing Compulsive Buying. W: Coombs R.H. red., Handbook of addictive
1. disorders. A practical guide to diagnosis and treatment. Hoboken; John Wiley & Sons: 2004: 411-450.
11. Woronowicz T. Bez tajemnic o uzależnieniach i ich leczeniu. Warszawa; Instytut Psychiatrii i Neurologii: 2003.
12. 12. Faber J.R., O’Guinn T.C. A clinical screener for compulive buying. J. Cons. Research, 1992; 19:459-469.
13. Dittmar H. Compulsive buying – a growing koncern? An examination of gender, age, and endorsement of materialistic values as predictors. Br. J. Psychol., 2005; 96:467-491.
14. Faber J.R., O’Guinn T.C. Compulsive Buying: a Phenomenological Exploration. J. Cons. Research, 1989; 16(2) 147-157.
15. Benson A.L. Are You an Overshopper?
2. http://www.stoppingovershopping.com/shopping_addiction.htm z dn. 14 października 2009 r.
16. Black D.W., Repertinger S., Gaffney G.R., Gabel J. Family History and Psychiatric Comorbidyty in Persons With Compulsive Buying: Preliminary Findings. Am. J. Psychiatry, 155:1998; 155(7): 960-963.
17. Black D.W. A review of compulsive buying disorder. World Psychiatry, 2007; 6(1): 14-18.
18. Verplanken B., Herabadi A.G., Perry J.A., Silvera D.H. Consumer style and health: The role of impulsive buying in unhealthy eating. Psychol. Health., 2005; 20(4): 429-441.
19. Michell J.E., Redlin J., Wonderlich S., Crosby R., Faber R., Miltenberger R., Smyth J., Stickney M., Gosnell B., Burgard M., Lancaster K. The relationship between Compulsive Buying and Eating Disorders. Inter. J. Eat. Disord., 2002; 32(1): 107-111.
20. Benson A., Gengler M. Treating compulsive buying. W: Coombs R.H. red., Handbook of addictive disorders. A practical guide to diagnosis and treatment. Hoboken; John Wiley & Sons: 2004: 451-491.
21. Camerdese G., Picello A., Bria P. Venlafaxine: Successful treatment in impulsive disorders. Psych. Clin. Neurosciences, 2008; 62: 241-242.
22. Guzman C.S., Filomensky T., Tavares H. Compulsive buying treatment with topiramate, a case report. Rev. Bras. Psiquiatr., 2007; 29(4): 383-384.
23. Grant J.E. Three cases of compulsive buying treated with naltrexone. Int. J. Psychiatry Clin. Pract., 2003; 7: 223-225.
24. Dell’Osso B., Allen A., Altamura A. C., Buoli M., Hollander E. Impulsive-compulsive buying disorder: clinical overview. Aust. N. Z. J. Psychiatry, 2008; 42(4): 259-266.
25. Sędkiewicz J. Uzależnienie od zakupów, czyli zakupoholizm. http://www.ochoroba.pl/artykuly/1443-uzaleznienie-od-zakupow-czyli-zakupoholizm z dn. 13 października 2009 r.
26. Morenberg A. Governing Wayward Consumers: Self-Change and Recovery in Debtors Anonymous.
3. http://etd.fcla.edu/SF/SFE0000449/thesis.final.pdf z dn. 8 października 2009 r.
27. Müller A. Kiedy zakupy stają się nałogiem. Charaktery, 2009; 154(11): 42-45.
28. Benson A.L. Stopping Overshopping Group Telephone Coaching Program.
4. http://www.stoppingovershopping.com/shopaholics_support_groups.htm z dn. 14 października 2009 r.
29. Catalano E.M., Sonenberg N. Consuming passions – help for compulsive shoppers. Oakland; New Harbinger Publications: 1993.
30. Crozier M.K., Rokutani L.J. Broadening the Counselor’s View of Addictions. The Rehab. Coun. Educ. Journ, 2008; 2(2): 60-66.
31. Woodruffe-Burton H., Elliot R. Compensatory Consumption and Narrative Identity Theory. Adv. Consum. Res., 2005; 32: 461-465.
32. Carson R.C., Butcher J.N., Mineka S. Psychologia zaburzeń: człowiek we współczesnym świecie. T1. Gdańsk; GWP: 2005.
33. Bryńska A. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Rozpoznanie, etiologia, terapia poznawczo-behawioralna. Kraków; Wyd. UJ: 2007.
34. McElroy L., Keck P.E., Pope H.G., Smith J.M.R., Strakowski S.M. Compulsive buying: a report of 20 cases. J. Clin. Psychiatry, 1994; 55(6): 242-248.
35. Paluch M., Palacz A. Oniomaniacy – kupujące mózgi bez kontroli? Teksty Pokonferencyjne, 2009;3:130-138.
36. Hollander E., Baker B.R., Kahn J., Stein D.J. Conceptualizing and Assessing Impulse-Control Disorders. W: Hollander E., Stein D.J. red., Impulse-Control Disorders. Arlington; American Psychiatric Publishing: 2006, s. 1-34.
37. Kinsella S. Świat marzeń zakupoholiczki. Warszawa; LIBROS: 2002.
38. Rook D. W. The Buying Impulse. J. Cons. Research, 1987; 14(10): 189-199.
39. O’Shaughnessy J., O’Shaughnessy N.J. Marketing, the consumer society and hedonism. Eur. J. Marketing, 2002; 36(5/6): 524-547.
40. Niewiadomska I., Sikorska-Głodowicz M. Alkohol. Lublin; Gaudium: 2004.
41. Kaul S. Hedonism and Culture: Impact on Shopping Behaviour. A Research Agenda. Vikalpa, 2007; 32(3): 81-89.
