Perspektywa czasowa w schizofrenii. Doniesienie z badań

Abstrakt

W prezentowanym projekcie postanowiliśmy zbadać, analizując czasowniki używane w tekstach wypowiedzi osób chorych na schizofrenię paranoidalną i osób zdrowych, która z kategorii czasu będzie u tych osób kategorią dominującą. Zgodnie z wynikami badań Melgesa, pokazującymi, że długotrwały pobyt w szpitalu sprzyja koncentracji na przeszłości, założyliśmy, że u hospitalizowanych pacjentów ze zdiagnozowaną schizofrenią dominować będzie kategoria czasu przeszłego, u osób zdrowych natomiast – teraźniejszego. Związane jest to z dużą monotonią życia szpitalnego, o której pisze między innymi Kępiński oraz z pojawiającą się często u chorych potrzebą poszukiwania przyczyn własnej choroby w przeszłych doświadczeniach. Tendencja ta, jak założyliśmy, powinna być szczególnie silna u osób z objawami negatywnymi (deficytowymi) choroby, które są charakterystyczne dla przewlekłej postaci schizofrenii. W badaniu, przeprowadzonym na terenie pięciu dużych ośrodków psychiatrycznych, uczestniczyło 132 hospitalizowanych pacjentów ze zdiagnozowaną schizofrenią paranoidalną, którym pokazywano kolejno pięć fotografii, prosząc, by opisali, co na nich widzą. Wszystkie wypowiedzi, za zgodą osób badanych, były nagrywane na dyktafon, a następnie przepisane w formacie programu „Transcriber”. Za pomocą skali PANSS wszystkich chorych podzielono na dwie grupy: typ pozytywny (80 osób) i negatywny schizofrenii (52 osoby). Podobnej procedurze badań poddano osoby zdrowe, tworzące grupę kontrolną (n=130). W celu ustalenia poziomu istotności wykrytych różnic, przeprowadzono analizę wariancji z wykorzystaniem Testu HSD Tukeya, która potwierdziła istotność różnicy w częstości użycia czasowników w formie czasu przeszłego pomiędzy grupą pacjentów ze schizofrenią a osobami zdrowymi. Dokonując opisu prezentowanych fotografii, pacjenci ze schizofrenią, szczególnie typu pozytywnego, nie zaś negatywnego, co zakładała wyjściowa hipoteza, znacząco częściej dokonywali retrospekcji, cofając się w czasie do własnych wspomnień i przeżyć. Osoby zdrowe natomiast koncentrowały się na aktualnej sytuacji badawczej, sytuacji „tu i teraz”, bez potrzeby analizowania przeszłości.