Fantastyka naukowa w urojeniach

Abstrakt

Istnieje podejście przyjmujące, że przejście między urojeniami a myśleniem tzw. normalnym nie jest ostro odgraniczone. Trudne, a według niektórych autorów nawet niemożliwe, jest znalezienie ścisłych kryteriów oceniających prawidłowość, czy nieprawidłowość myślenia. Najczęściej zamiast kryterium prawdziwości podaje się kryterium racjonalności, które też nie jest terminem jednoznacznym. Urojenie nie jest celem, który chory chce osiągnąć, ale raczej warunkiem do utrzymania optymalnej integracji i bezpieczeństwa. Struktury urojeniowe są wynikiem złożonego systemu myślenia, który zawsze jest heurystyczny (czyli nie określony ścisłymi regułami), intuicyjny i nieciągły. Oprócz elementów reproduktywnych urojenia zawierają elementy twórcze i intuicyjne. Psychiatrzy i psychologowie starali się zrekonstruować ten proces myślenia, który produkuje urojenia, ale jak dotąd brak jednoznacznych wyjaśnień. Ważną cechą wielu urojeń jest ich forma prospektywna, gdyż dotyczą najczęściej przyszłych losów pacjenta lub świata. Istnieją jednak różnice pomiędzy strukturami urojeniowymi a systemami filozoficznymi lub wiedzą potoczną, polegające głównie na tym, że urojenia są bardziej egocentryczne i autystyczne. W artykule przytoczone zostały przykłady niezwykłych, futurystycznych urojeń z literatury i z własnej praktyki.