Polowanie na czarownice czy rzetelny przekaz – rola mass medióww stygmatyzacji osób chorych psychicznie
Słowa kluczowe:
stygmatyzacja, schizofrenia, mediaAbstrakt
Powszechne w dzisiejszym świecie zjawisko stygmatyzacji osób z diagnozą choroby psychicznej polega na etykietowaniu i napiętnowaniu pacjentów leczących się psychiatrycznie. Stygmatyzacja dokonuje się w dużej mierze za sprawą mass mediów, które kształtują negatywne, nacechowane uprzedzeniami postawy społeczeństwa. W przekazach medialnych pełno jest przejaskrawionych obrazów pacjentów psychiatrycznych, ukazanych jako ludzie skrajnie niebezpieczni i nieprzewidywalni. Ma to na celu wzbudzenie sensacji i skuteczniejsze dotarcie do odbiorcy.
Artykuł ukazuje przegląd dostępnego piśmiennictwa na temat prowadzonych w Polsce i na świecie badań wpływu mediów na stygmatyzację chorych psychicznie.
Pierwsza część jest prezentacją roli mass mediów wobec problemu osób z zaburzeniami psychicznymi. Artykuły prasowe oraz programy telewizyjne dostarczają pejoratywnych i stygmatyzujących określeń. Często jest to nierzetelny przekaz informacji zebranych od osób, nie mających bezpośredniej styczności z chorym. Przy czym, zgodnie z teorią kultywacji postaw i teorią społecznego uczenia, o których pisze Stout, media mają ogromny wpływ na postrzeganie i traktowanie pacjentów psychiatrycznych. Pełno jest w nich nieprecyzyjnych nazw jednostek chorobowych, a pojęcia „schizofrenia” używa się często w kategoriach metafory czy dla potrzeb kontekstowych. Osoby chore psychicznie wydają się być jedną z najbardziej narażonych na stygmatyzację grup społecznych, co nasila ich dezadaptację życiową oraz marginalizuje rolę społeczną.
W drugiej części artykułu podęto próbę ukazania mass mediów jako potencjalnego narzędzia zmiany postaw wobec osób chorych psychicznie. Źródła stygmatyzacji zakorzenione są głęboko w kulturze i świadomości społeczeństwa pojętego jako struktura dynamiczna i podlegająca wpływom wplecionym w tok jej rozwoju, także wpływom mass mediów, które odgrywają ważną rolę opiniotwórczą. Zwrócono uwagę na konieczność dokładniejszego informowania oraz zwiększenie w przekazie medialnym udziału ekspertów w dziedzinie zdrowia psychicznego.
Bibliografia
1. Jarema M. Leksykon schizofrenii. Poznań; Termedia Wydawnictwa Medyczne: 2010.
2. Świtaj P. Doświadczanie piętna społecznego i dyskryminacji u pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii. Warszawa; Instytut Psychiatrii i Neurologii: 2008.
3. Cechnicki A., Bielańska A., Franczyk J. Piętno choroby psychicznej: antycypacja I doświadczanie. Postępy Psychiatrii i Neurologii 2007; 16(2); 113-121.
4. Jackowska E. Stygmatyzacja i wykluczenie społeczne osób chorujących na schizofrenię – przegląd badań i mechanizmy psychologiczne. Psychiatria Polska. XLIII (6): 655-670.
5. Dziwota, E. (2014). Stygmatyzacja osób chorych psychicznie. Current Problems of Psychiatry, 15(1).
6. Boke, O., Aker, S., Aker, A. A., Sarisoy, G., & Sahin, A. R. (2007). Schizophrenia in Turkish newspapers. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 42(6), 457-461.
7. Grzywa A. Piętno choroby psychicznej. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej. Via Medica: 2004; (4): 149-153
8. CBOS. Polacy wobec chorób psychicznych i osób chorych psychicznie. Komunikat z badań. Warszawa; 2005.
9. Duckworth, K., Halpern, J. H., Schutt, R. K., & Gillespie, C. (2003). Use of schizophrenia as a metaphor in US newspapers. Psychiatric Services, 54(10), 1402-1404.
10. Jarema M., Rabe-Jabłońska J. Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa; PZWL: 2011.
11. Nairn, R. G., & Coverdale, J. H. (2005). People never see us living well: an appraisal of the personal stories about mental illness in a prospective print media sample. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 39(4), 281-287.
12. Stout, P. A., Villegas, J., & Jennings, N. A. (2004). Images of Mental Illness in the Media. Schizophrenia Bulletin, 30(3), 543-561.
13. Gerbner, G., Gross, L., Morgan, M., & Signorielli, N. (1986). Living with television: The dynamics of the cultivation process. Perspectives on media effects, 17-40.
14. Bandura, A. (1977). Social learning theory.
15. Progler, Y. (2009). Mental illness and social stigma: notes on “How Mad Are You?”. Journal of research in medical sciences: the official journal of Isfahan University of Medical Sciences, 14(5), 331.
16. Angermeyer, M. C., Dietrich, S., Pott, D., & Matschinger, H. (2005). Media consumption and desire for social distance towards people with schizophrenia. European Psychiatry, 20(3), 246-250.
17. Angermeyer MC, Matschinger H. The effect of violent attacks by schizophrenic persons on the attitude towards individuals suffering from mental disorders. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 1996b; 31: 321-326.
18. Thys, E., Struyven, C. I., Danckaerts, M., & De Hert, M. (2014). EPA-0679-Stigmatization of schizophrenia in Flemish newspapers. European Psychiatry,29, 1.
19. Schulze, B. (2007). Stigma and mental health professionals: A review of the evidence on an intricate relationship*. International Review of Psychiatry, 19(2), 137-155.
