Zjawiska transowe w tradycyjnej wiejskiej polskiej kulturze tanecznej

Abstrakt

Trans jest terminem medycznym zawartym w rozdziale V Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) w podrozdziale zaburzeń dysocjacyjnych (F44.3 razem z opętaniem) i oznacza zaburzenie cechujące się przejściową utratą własnej tożsamości i pełnej orientacji co do otoczenia.

W artykule tym chciałbym zająć się zjawiskami transowymi, występującymi w tradycyjnej wiejskiej kulturze tanecznej.

Zjawiska transu i ekstazy, które są najczęściej utożsamiane ze sobą zostały przez badaczy przedmiotu nazwane zmienionymi stanami świadomości i oznaczały one pewne stany wywołane czynnikami fizjologicznymi lub psychologicznymi, które charakteryzują się odchyleniem w subiektywnym pojmowaniu rzeczywistości i zmianą w stosunku do przyjętych form zachowania w czasie ich przeżywania. Trans czy stan do niego zbliżony będący rezultatem uprawiania tradycyjnego tańca wirowego nie jest na pewno wynikiem regresji, zawiera bardzo wyraźny wymiar rozwojowy, może mieć zatem charakter terapeutyczny.

Polskie tradycyjne tańce takie jak mazurek czy oberek praktykowane z zachowaniem odpowiedniej oprawy muzycznej i w określonym kontekście kulturowym zawierają również elementy transowe takie jak opisywane wcześniej w innych kręgach kulturowych. Mogą mieć też wymiar terapeutyczny jako rezultat doświadczenia zjawiska odreagowania typu katharsis. Odczucia pojawiające się w czasie uprawiania tańca wirowego nie mają takiej głębi jaka charakteryzuje zjawiska transowe określane jako zmienione stany świadomości, chociaż występują ich niektóre cechy w postaci zmiany emocjonalnej ekspresji, zaburzenia poczucia czasu, utraty kontroli poczucia realności i zdolność odczuwania czegoś niewypowiedzianego (specyficznego kontaktu z naturą i innymi ludźmi). Znaczenie ma tutaj długotrwałe wirowanie i zmiany fizjologiczne w układzie błędnikowym mózgu.