Poznanie i funkcjonowanie społeczne a funkcje wykonawczei inne procesy kognitywne u pacjentów z rozpoznaniem schizofreniii choroby afektywnej dwubiegunowej – porównawcze studium przypadku
Słowa kluczowe:
poznanie społeczne, funkcje wykonawcze, schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, ocena neuropsychologicznaAbstrakt
Cel: Celem prezentowanej pracy była analiza stanu procesów poznania społeczne na tle szerokiego spektrum innych zmiennych neuropsychologicznych u pacjentów z różnymi rozpoznaniami psychiatrycznymi. Przeprowadzone badania miały odpowiedzieć na pytanie o swoistość zaburzeń rozpoznawania i interpretowania stanów wewnętrznych innych osób oraz ewentualne powiązania tych procesów z funkcjami wykonawczymi i innymi zmiennymi kognitywnymi.
Materiał i metody: Przebadano dwóch pacjentów; jednego z rozpoznaniem schizofrenii, drugiego z rozpoznaniem CHAD. Zastosowano baterię różnych metod oceny neuropsychologicznej wraz z oceną poznania społecznego. Wykorzystano także słuchowe potencjały wywołane (ERP) oraz globalną ocenę funkcjonowania społecznego.
Wyniki: Badani pacjenci różnią się w zakresie badanych zmiennych, pacjent ze schizofrenią uzyskał lepsze rezultaty w testach neuropsychologicznych badających funkcje wykonawcze oraz uczenie się materiału werbalnego, badanie ERP ujawniło także znacząco wyższą amplitudę N200 i P300b u wspomnianego pacjenta. Jednocześnie, pacjent z rozpoznaniem CHAD uzyskał lepsze wyniki w zakresie poznania społecznego.
Wnioski: 1. Występuje dysocjacja między poznaniem społecznym a funkcjami wykonawczymi i innymi procesami poznawczymi. 2. Pomiar poznania społecznego może okazać przydatny w zakresie różnicowania pacjentów ze schizofrenią i CHAD. 3. Wydaje się uzasadnione, aby tworzyć odpowiednio przygotowane treningi rehabilitacji neuropsychologicznej dla pacjentów o różnych rozpoznaniach. 4. Precyzyjny pomiar efektywności różnych aspektów poznania społecznego prawdopodobnie umożliwi trafniejsze, niż ogólna ocena psychologiczna, przewidywanie poziomu funkcjonowania społecznego pacjentów z wybranymi zaburzeniami neuropsychiatrycznymi.
Bibliografia
1. Singer T., Wolpert D.M., Frith C.D. Introduction: the study of social interaction. W: Frith C.D., Wolpert D. red., The Neuroscience of Social Interaction. Decoding, Imitating, and influencing the actions of other. New York; Oxford University Press: 2003, s. XII-XXVII.
2. Baron-Cohen S. Theory of mind and autism: a fifteen years review. W: Baron-Cohen S., Tager-Flusberg H., Cohen D.J. red., Understanding other minds. Perspectives from developmental cognitive neuros-cience. New York; Oxford University Press: 2000, s. 3-20.
3. Brüne M. Social cognition and behaviour in schizophrenia. W: Brüne M., Ribbert H., Schiefenhövel W. red., The social brain: Evolution and pathology. Chichester; Wiley: 2003, s. 277-313.
4. Green M.F., Nuechterlein K.H. Editorial Introduction. The MA-TRICS initiative: Developing a consensus cognitive battery for clinical trials. Schizophr. Res., 2004; 72: 1-3.
5. Vauth R., Rüsch N., Wirtz M., Corrigan P.W. Does social cognitive influence the relation between neurocognitive deficits and vocational functioning in schizophrenia? Psychiatr. Res., 2004; 128: 155-165.
6. Kucharska-Pietura K., David A.S., Masiak M., Phillips M.L. Perception of facial and vocal affect by people with schizophrenia in early and late stages of illness. Br. J. Psychiatry, 2005; 187: 523-528.
7. Brekke J., Kay D., Lee K. Green M. Biosocial pathways to function-al outcome in schizophrenia: a path analytic model. Schizophr. Res., 2005; 80: 213-225.
8. Pickup G. Relationships between Theory of Mind and Executive Function in Schizophrenia: A systematic Review. Psychopatholo-gy, 2008; 41: 206-213.
9. MacQueen G.M., Young, L.T., Joffe, R.T. A review of psychosocial outcome in patients with bipolar disorder. Acta Psychiatr. Scand., 2001; 103: 163-170.
10. Martinez-Aran A., Vieta E., Torrent C., Sanchez-Moreno J., Goikolea J.M., Salamero M., Malhi G.S., Gonzalez-Pinto A., Daban C., Alvarez-Grandi S., Fountoulakis K., Kaprinis G., Tabares-Seisdedos R., Ayuso-Mateos J.L. Functional outcome in bipolar disorder: the role of clinical and cognitive factors. Bipolar Disord., 2007; 9: 103-113.
11. Jaeger J., Berns S., Loftus S., Gonzalez C., Czobor P. Neurocogni-tive test performance predicts functional recovery from acute exacerbation leading to hospitalization in bipolar disorder. Bipo-lar Disord., 2007; 9: 93-102.
12. Dittmann S., Seemuller F., Schwarz M.J., Kleindienst N., Stampfer R., Zach J., Born C., Bernhard B., Fast K., Grunze H., Engel R.R., Severus E. Association of cognitive deficits with elevated homocysteine le-vels in euthymic bipolar patients and its impact on psychosocial functioning: preliminary results. Bipolar Disord., 2007; 9: 63-70.
13. Malhi G.S., Ivanovski B., Hadzi-Pavlovic D., Mitchell P.B., Vieta E., Sachdev P. Neuropsychological deficits and functional impair-ment in bipolar depression, hypomania and euthymia. Bipolar Disord., 2007; 9: 114-125.
14. Leslie A.M. Pretending and believing. Issue in the theory of ToM. Cognition, 1994; 50: 211-238.
15. Markiewicz K. Charakterystyka zmian w rozwoju umysłowym dzieci autystycznych. Lublin; Wyd. UMCS: 2007.
16. Frith C.D., Frith U. The physiological basis of theory in mind. W: Baron-Cohen S., Tager-Flusberg H., Cohen D. red., Understanding other minds. Oxford; Oxford University Press: 2000, s. 334-356.
17. Frith C.D., Frith U. Interacting minds – a biological basis. Science, 2000, 286: 1692-1695.
18. Mazza M., Costagliola C., Di Michele V., Magliani V., Pollice R., Ricci A., Di Giovanbattista E., Roncone R., Casacchia M., Galzio R.J. Deficit of social cognition in subjects with surgically treated fron-tal lobe lesions and in subjects affected by schizophrenia. Eur. Arch. Psychiatry Clin. Neurosci., 2007; 257: 12-22.
19. Krukow P. Neuropsychologiczne uwarunkowania zachowania i poznania społecznego u osób z nabytymi dysfunkcjami mózgu. Nieopublikowana praca doktorska. Lublin; UMCS: 2011.
20. Langdon R., Coltheart M., Ward P.B. Emphatic perspective-taking is impaired in schizophrenia: evidence from a study of emotion attribu-tion and theory of mind. Cogn. Neuropsychiatry, 2006; 11: 133-155.
21. Bora E., Eryavuz A., Kayahan B., Sungu G., Veznedaroglu B. Social functioning, theory of mind and neurocognition in outpatients with schizophrenia; mental state decoding may be a better pre-dictor of social functioning than mental state reasoning. Psychia-try Res., 2006; 145: 95-103.
22. Saxe R., Schulz L.E., Jiang Y.V. Reading minds versus following rules: Dissociating theory of mind and executive control in the brain. Soc. Neuroscience, 2006; 1(3-4): 284-298.
23. Aboulafia-Brakha T., Christe B., Martory M.-D., Annoni J.-M. () Theory of mind tasks and executive functions: A systematic review of group studies in neurology. J Neuropsychol., 2011; 5: 39-55.
24. Samamé C., Martino D.J., Strejilevich S.A. Social cognition in euthymic bipolar disorder: systematic review and meta-analytical pproach. Acta Psychiatr. Scand., 2011 Dec 30, doi: 10.1111/j.1600-0447.2011.01808.x. [Epub ahead of print].
25. Spreen O., Strauss E. A Compendium of Neuropsychological Tests: Administration, Norms, and Commentary. Oxford; Oxford University Press: 1991.
26. Steuden, M. Wybrane metody neuropsychologiczne do badania funkcji płatów czołowych. W: Borkowska A., Szepietowska E.M. red., Diagnoza neuropsychologiczna. Metodologia i metodyka. Lublin; Wyd. UMCS: 2000: s. 69-99.
27. Łojek E., Stańczak J. Test Płynności Figuralnej Ruffa. Podręcznik. Warszawa; Wyd. Pracownia Testów Psychologicznych PTP: 2005.
28. Rubinsztejn, S.J. Metody patopsychologii eksperymentalnej. Warszawa; PZWL: 1967.
29. Delis D.C., Kramer J.H., Kaplan E., Ober B.A. California Verbal Learning Test (CVTL-II). Second Edition. Adult Version. Manual. Antonio TX; Psychological Corporation: 2000.
30. Łojek E., Stańczak J. Podręcznik do Kalifornijskiego Testu Ucze-nia się Językowego. Warszawa; Wyd. Pracownia Testów Psycho-logicznych PTP: 2010.
31. Sherer M., Oden K., Bergloff P., Levin E., High W.M. Assessment and treatment of impaired awareness after brain injury: implications for community re-integration. NeuroRehabilitation, 1998; 10: 25-37.
32. Sherer M., Hart T., Nick T.G., Whyte J., Thompson R.S., Yablon S.A. Early impaired self-awareness after traumatic brain injury. Arch. Phys. Med. Rehabil., 2003; 84: 168-176.
33. Brüne M. Theory of mind and the role of IQ in chronic disorga-nized schizophrenia. Schizophr. Res., 2003; 60: 57-64.
34. Brüne M., Lissek S., Fuchs N., Witthaus H., Peters S., Nicolas V. An fMRI study of theory of mind in schizophrenic patients with "passivity" symptoms. Neuropsychologia, 2008; 46: 1992-2001.
35. Ekman P., Friesen W.V. Facial action coding system: a technique for the measurement of facial movement. Palo Alto, California; Consulting Psychologists Press: 1978.
36. Argyle M. Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa; Wyd. PWN: 2002.
37. Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fourth edition. Washington DC; APA: 1995.
38. Wciórka J., Muskat K., Matałowski P. Ocena przydatności skal funkcjonowania społecznego z systemu DSM-IV (GAF, SOFAS, GARF). Post. Psychiatr. Neurol., 1977; 6(3): 253-268.
39. Karakuła H., Grzywa A., Ziniuk K., Pawęzka J., Szymona K., Płotka A., Masiak J., Piszczek R. Searching for endophenotype in schi-zophrenia: abnormalities in P300 in patients with schizophrenia and their first-degree relatives. Pol. J. Environ. Stud., 2006; vol. 15 nr 2B p. 1, 274-279.
40. Lange J.J., Wijers A.A., Mulder L.J. Mulder G. Color selection and location selection in ERPs: Differences, similarities, and neural specificity. Biol. Psychology, 1998; 48: 153-182.
41. O'Donnell B.F., Vohs J.L., Hetrick W.P., Carroll C.A., Shekhar A. Audito-ry event-related potential abnormalities in bipolar disorder and schi-zophrenia. Int. J. Psychophysiol., 2004; 53(1): 45-55.
42. Linden D.E. The p300: where in the brain is it produced and what does it tell us? Neuroscientist, 2005; 11(6): 563-576.
43. Czernikiewicz A. Przewodnik po zaburzeniach językowych w schizofrenii. Warszawa; Wyd. IPiN: 2004.
44. Keefe R.S.E., Eesley C.E. Neurocognitive impairments. W: Lie-berman J.A., Stroup S.T., Perkins D.O. red., Textbook of schizoph-renia. Washington, DC; American Psychiatric Association: 2006.
45. Demily C., Jacquet P., Marie-Cardine M. How to differentiate schizophrenia from bipolar disorder using cognitive assessment? Encephale, 2009; 35(2): 139-145.
46. Roncone R., Falloon I.R., Mazza M., De Risio A., Pollice R., Necozione S., Morosini P., Casacchia M. Is theory of mind in schizophrenia more strongly associated with clinical and social functioning than with neurocognitive deficits? Psychopathology, 2002; 35(5): 280-288.
47. Fett A.K., Viechtbauer W., Dominguez M.D., Penn D.L., van Os J., Krabbendam L. The relationship between neurocognition and social cognition with functional outcomes in schizophrenia: a meta-analysis. Neurosci. Biobehav. Rev., 2011; 35(3): 573-588.
48. Siegel D.J. Rozwój umysłu. Jak się stajemy tym, kim jesteśmy. Kraków; Wyd. UJ: 2009.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2011 Autorzy
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
